اعتراض به طرح توقیف میراث فرهنگی ایرانیان

بیانیه‌ی 40 سازمان‌ غیردولتی فعال در حوزه‌ی میراث فرهنگی

در اعتراض به طرح سنای آمریکا برای توقیف اشیای باستانی ایران

افکار عمومی، انجمن‌های مردمی و جامعه‌ی فرهنگی آمریکا، ما را یاری کنید!

در خبرها آمده است  که یکی از کمیته‌های سنا، در راستای افزایش تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به تسهیلِ توقیف و به حراج گذاشتن اشیای باستانی ایران و کتیبه‌های تخت‌جمشید، که در موزه‌های آمریکا نگهداری می‌شود، رای داده است و این پیشنهاد قرار است به تصویب سنا برسد. اگر این خبر درست باشد و اگر این پیشنهاد به قانون تبدیل شود این‌بار آشکارا، بر خلاف ادعاهایی که می‌شود، نشان از دشمنی آشکار دولت‌مردان آمریکا با ملت ایران دارد؛ چرا که آثار باستانی ایران که در دانشگاه‌ها و موزه‌های جهان به امانت گذارده شده‌اند ــ و متعلق به ملت ایران و نه دولت ایران هستند ــ ضبط شده و به مزایده گذاشته می‌شوند. اگر تاکنون در پاره‌ای از تحریم‌ها این‌گونه تبلیغ می‌شد که هدف، حکومت ایران و نه مردم ایران است، اینک به‌گونه‌ای کمر به نابودی دارایی‌های تاریخی این ملت بسته‌اند که امکان بازگردان آن اموال، از خریداران خصوصی یا دولت‌هایی که آشکارا قصد بهره‌بردن از خوانِ تاریخ ایران را دارند، وجود نداشته باشد.

پاسخ به سخنان محمد تقی رهبر

پاسخ فعالان میراث فرهنگی اصفهان به سخنان محمد تقی رهبر:

میراث فرهنگی را بهانه ای برای تسویه حساب‌های جناحی نکنیم

«حجت الاسلام محمدتقی رهبر»، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی چند روز پیش در سخنانی درباره وضعیت نابسامان میراث فرهنگی اصفهان گفته بود: «طی سال‌های اخیر کار جدی برای میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان صورت نگرفته‌ است.» او این سخنان را در پاسخ به اظهارات رئیس جمهور بیان کرد که گفته بود: «سازمان میراث فرهنگی در زمان ریاست مشایی و بقایی به اندازه 60 سال کار انجام داده ‌است.» وی در ادامه از رئیس جمهور پرسیده بود: «اگر ممکن است کارهایی که انجام گرفته را به خصوص در اصفهان، نشان بدهند. این حجم کار کجا انجام شده ‌است؟» در پاسخ به سخنان محمد تقی رهبر، جمعی از فعالان میراث فرهنگی اصفهان نامه ای سرگشاده منتشر کردند. متن این نامه به شرح زیر است: 

« این روزها، از بین هزاران مشکل و نابسامانی موجود همچون بحران آب زاینده رود و لطمات جبران ناپذیر به کشاورزان منطقه شرق اصفهان، آلودگی هوا، تخریب روز افزون خاک، بیکاری فزاینده جوانان، رشد تورم، وضعیت نامساعد نشر کتاب و مطبوعات، و هزاران مشکلی که گریبان‌گیر مردم است و تاثیرات منفی بسیار جدی بر سلامت تن و روان مردم اصفهان دارند، «حجت الاسلام محمدتقی رهبر»، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی پس از سخنان رئیس جمهور در حمایت از مدیران قبلی این سازمان، از خود واکنش نشان داده و زبان به انتقاد از این سازمان گشوده اند؛ هرچند که به نظر می رسد که این انتقادهای دیرهنگام، بیشتر جنبه سیاسی داشته و در راستای زیر سوال بردن عملکرد جریان موسوم به انحرافی در دولت، آن هم در آستانه انتخابات مجلس بیان می‌شود اما صرف نظر از انگیزه واقعی بیان این انتقادات لازم می‌دانیم نکاتی را یادآوری نماییم:

سد گتوند میراث فرهنگی را تخریب می کند

آرامگاه حالوزال و راه‌های آبماهیک غرق می شود

 با آغاز مرحله دوم آبگیری سد گتوند، صدها هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع روستاییان در شهرستان‌های لالی و مسجد سلیمان و روستاهای «گارا» و آبماهیک به زیر آب رفته و یا در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند. بی‌خبری مردم آبماهیک از جزئیات آبگیری مرحله دوم و بلاتکلیف ماندن وضعیت تملک اراضی و معیشت آنها و عدم اطلاع‌رسانی به موقع مجریان سد، طی دو روز اخیر موجب غرق شدن تعدادی از دام‌های اهالی روستای گلزاری شده است. با آغاز مرحله دوم آبگیری سد گتوند، صدها هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع روستاییان در شهرستان‌های لالی و مسجد سلیمان و روستاهای «گارا» و آبماهیک به زیر آب رفته و یا در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند. به گزارش آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز)، علاوه بر به زیر آب رفتن مناطق گارا و آبماهیک، با بالا آمدن آب رودخانه کارون و گسترش دریاچه سد گتوند علیا، نگرانی مالکان و مردم ساکن روستاهای «گُلزاری»، «پابَراَفتَو»، «دَمِ تنگ»، «سربیشه» و «دوتو» از قطع مسیر ارتباطی منطقه آبماهیک با دنیای بیرون قوت گرفته است. ایمان محمدی از اهالی روستای گلزاری در گفتگو با خبرنگار ایبنانیوز، ضمن ابراز نگرانی از قطع راه‌های ارتباط روستایی، گفت: در حال حاضر پل «تلک» تنها راه ارتباطی این روستاها با شهرستان لالی در معرض غرق شدن قرار گرفته است و در صورت غرق شدن این پل، مردم هیچ راهی برای نجات خود جان خود نخواهند داشت.

گزارش دکتر دهقانی از استان مازندران

گزارشی از مازندران و ساختمان‌های تاریخی آن

دکتر محمود دهقانی

استان مازندران گُل سرسبد گردشگری ایران در کرانه جنوبی دریای مازندران قرار دارد. مرکز آن ساری با داشتن جاهای دیدنی و خیابان‌های زیبا به ویژه خیابان «فرهنگی»، از شهرهای بسیار شکوهمند شمال است. مازندران به استان‌های تهران، سمنان، گلستان، گیلان، و قزوین چسبیده است. کوه پر آوازه دماوند چونان بام گنبد مانند مازندران در سراسر سال از برف سفید پوش است. این استان زنانی زیبا و مردانی ستبر دارد. از دیدگاه باستان‌شناسی مازندران پیشینه‌ای چند هزار ساله داشته و  در روزگار پادشاهی "ورگانا" دیار تبرستان یا "هیرکانیا" نامیده می‌شد. ایل و تبارهای متمدن از جمله "آمارد" و "کادوس" به دشت‌ها و کوه‌پایه‌های آن سرازیر شده‌اند. یافته‌های باستان‌شناسان خودی و بیگانه در موزه ایران‌باستان نشان دهنده درخشش تمدن ژرف و شکوهمند مازندران و سر برآوردن خورشید روزگار هخامنشی در سرزمین ایران است. مازندران در درازنای روزگار خود فراز و نشیب‌های بسیاری پشت سر گذاشته است. پس از اسلام برای نخستین بار کوفیان به سرکردگی سعد ابن عاص به کرانه‌های تبرستان تاختند، اما در روزگار بنی‌امیه مردم تبرستان علیه اشغال‌گران برخاستند. تبرستان از یک سو میدان کشمکش میان آل‌زیار و آل‌بویه و از سویی سامانیان و غزنویان بوده است. پس از طغرل اول سلجوقی، سلطان محمد خوارزمشاه تبرستان را تسخیر کرد. تیموریان خوان آنان را برچیدند اما پس از مرگ امیر تیمور، این بار سادات مرعشی سر برآوردند. با روی کار آمدن شاه عباس یکم صفوی، به گردنکشی و بساط ملوک الطوایفی مرعشی‌های مازندران پایان داده شد. از آنجا که مادر شاه‌عباس مازندرانی بود، کاخ‌ها و ساختمان‌های زیبایی در آنجا ساخته شد و مازندران گستره بازرگانی شمال کشور و تختگاه ییلاقی شاهان صفوی شد.

یادی از یاوران میراث فرهنگی

نصرت الله مشکوتی از یاوران میراث فرهنگی ایران

مهندس مهدی رازانی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز و کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی و فرهنگی، از این پس در «گاهنامه فرهنگی – هنری گلاک» به معرفی یاوران و پژروهشگران میراث فرهنگی خواهد پرداخت و نتیجه پژوهش های خود را در این زمینه منتشر خواهد نمود. او در نخستین گفتار از این مجموعه، از زنده‌یاد «نصرت‌الله مشکوتی» تاریخ نگار و باستان‌شناس یاد کرده است و گوشه‌ای از خدمات او به تاریخ و میراث فرهنگی ایران را بر شمرده و به کارنامه پژوهشی او نگاهی داشته است. نصرت‌الله مشکوتی که تحصیلات خود را در زمینه تاریخ و جغرافیا و باستان‌ شناسی گذرانده بود در پست‌های مهمی همچون ریاست اداره کل باستان شناسی، ریاست اداره کل اوقاف، اداره کل تعلیمات متوسطه و  عضو شورای عالی باستان شناسی خدمت نمود. شاید بتوان کتاب وی با عنوان «فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران» را که در سال 1349 منتشر شده، در شمار نخستین کتاب‌های گردآوری شده از اطلاعات و  ویژگی­‌های بناهای تاریخی ایران دانست. وی فعالیت‌های مرمتی نیز در برخی بناهای تاریخی کشور انجام داده بود. بی‌گمان کار معرفی دلسوزان و پاسداران میراث فرهنگی با همراهی و همیاری همه دوستداران میراث فرهنگی، این امکان را فراهم خواهد آورد تا روش و منش آنها الگویی شود برای نسل نوخواسته‌ای که تازه در این گستره گام نهاده است. یادداشت مهندس رازانی را در تارنگار او به این نشانی بخوانید.

گزارش دکتر دهقانی از قزوین

گزارشی از استان قزوین و آثار تاریخی آن

دکتر محمود دهقانی

پیشینه شهر قزوین با نام "شاد شاپور" با دژ و باروهایی که دیواری به دور خود داشته را به شاپور ساسانی نسبت داده‌اند. تپه‌های باستانی پیرامون قزوین و پژوهش‌های باستان‌شناسی از پیشینه این شهر گواهی می‌دهند. همچنین برخی از مساجد به‌ویژه مسجد حیدریه - که گفته می‌شود در روزگار ساسانیان آتشکده بوده و پس از اسلام به مسجد تغییر کاربری یافته- نشانه‌ای از دیرینگی این شهر در روزگار پیش از اسلام است. قزوین با تمام سرسبزی خود از دیرباز با کمبود آب دست به گریبان بوده که کاریزهای (قنات) آن نشان از این دارند. اما از سویی این شهر با سیلی ویرانگر نیز در تاریخ خود سر و کار داشته است. در رابطه با نام قزوین نیز نگرش‌هایی گوناگون هست که در روزگار ساسانی به آن "کشوین" یا "قسوین"  و برخی نیز آن را "کاسپین" گفته‌اند. قزوین همچنین نام یکی از زیباترین استان‌های ایران در روزگار کنونی است که با تاکستان‌ها و باغ‌های دل‌انگیز انگور و با مردم صمیمی و فرهنگ بالنده نه تنها می‌تواند شاخه‌ای از گل‌های سبد گردشگری کشور باشد بلکه شهر قزوین مرکز این استان با بازارهای زیبا بةویژه بازار قیصریه و تاریخ  بازرگانی آن، می‌تواند نقطه به حرکت درآوردن چرخ اقتصادی کشور شود. استان قزوین به استان‌های گیلان، مازندران، البرز، همدان، زنجان و استان مرکزی چسبیده است و با آن که ریشه قبایلی آن‌ها فارس، کرد، لر، آذری و مراغی هستند، اما عمده مردم گویش فارسی دارند. قزوین با باغ‌ها و چشم‌انداز دلنشین خود باغ خلوتی برای تهرانی‌ها در پایتخت است که در شهر پر از دود، حسرت هوای پاکیزه دارند. شهر قزوین از دیرباز با دسته‌ها و قبایل بومی خود آوازه‌دار بوده و حاصل درهم آمیختگی ملی در قزوین مردان و زنان خوش قامت، زیبای و با فرهنگ این استان است. بنیان درهم آمیختگی مردم قزوین به روزگار شاه تهماسب یکم صفوی بر می‌گردد. چون قزوین به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، سران کشوری و لشکری، هنرمندان، شاعران و معماران سرشناسی برای برپایی پایتخت از چهار گوشه کشور به قزوین آمدند.

گزارشی از محمد سلطان الکتابی

کاروان‌سرای خرگوشی، نگین غارت شده کویر!

کاروان‌سرای خرگوشی، نزدیک تالاب گاوخونی در جاده قدیمی یزد- اصفهان، بین ورزنه در استان اصفهان و ندوشن در استان یزد قرار دارد. فاصله بین این کاروان‌سرا و شهر عقدا حدود شصت کیلومتر است. این بنا از آثار دوره شاه عباسی و یکی از 999 کاروان‌سرای آن دوره است. این رباط تماماً از سنگ و آجر ساخته شده و ابعاد آن 80×80 متر است. این رباط شامل صفه‌ها، حجره‌ها و اصطبل است. دیواره روی پشت بام، دو متر عرض دارد. سردر آن دو طبقه و طبقه دوم شاه‌نشین است. در داخل رباط هجده صفه وجود دارد: صفه بزرگ‌تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نمازگاه است. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود دیده می‌شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است. این کاروان‌سرا کاملا داخل طبیعت بکر و وسط کویر قرار گرفته و می‌توان از آن به عنوان یک رصدگاه بسیار زیبا و مناسب استفاده کرد. از دور، این کاروان‌سرا منظره‌ای بسیار زیبا دارد. داخل آن اتاقک‌های سنگی وجود دارد که محل استراحت مسافرین بوده در ضمن محلی هم برای نگهداری حیوانات وجود دارد. متاسفانه اکنون، تالاب گاوخونی، همسایه دیرین کاروان‌سرا نیز حال و روز خوبی ندارد و گویا لکه‌ای‌ است که در حال محو شدن از نقشه‌هاست. پرندگان مهاجری که سال‌ها آن را زیستگاه و پناهگاه خود می‌دیدند اکنون با خشک شدن تالاب تمایلی برای بازگشت به آن نشان نمی‌دهند. دوست گرامی و هنرمندم «محمد سلطان‌الکتابی» از وضعیت نگران‌کننده این کاروان‌سرای ارزشمند، عکس‌هایی گویا تهیه کرده است که پیشنهاد می‌کنم در تارنمای او به این نشانی آن عکس‌ها را ببینید و گزارش او را بخوانید.

شکاف در دو قدمی نقش رستم

تنِ لرزان نقش رستم!

گزارش انجمن جوانان سپید پارس از پدیده شکافت زمین در نزدیکی نقش رستم

پس از نگرانی‌های به میان آمده درباره پدیده شکاف در دامنه نقش رستم، «علی‌رضا صادقی امیری» دبیر انجمن جوانان سپید پارس به همراه یکی از هموندان این انجمن از محل این رخداد بازدید کرده و گزارشی فرستاده است که در ادامه خواهید خواند: پس از بررسی میدانی از شکاف‌های ایجاد شده در نقش رستم، این بحث به میان آمده است که شاید این شکاف‌ها نتیجه حرکت گسلی باشد که در دامنه و بدنه کوه که در پشت آرامگاه خشایارشاه وجود دارد. البته این موضوع را  نباید نادیده گرفت که در فاصله 17 کیلومتری نقش رستم به سمت شهرستان مرودشت انفجارهای متعددی برای تخریب و برداشت سنگ از کوه رخ می‌دهد؛ از آنجا که انفجارهای حاصل از TNT تا شعاع 20 کیلومتری محل انفجار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، حتا اگر شکاف های ایجاد شده کنونی پیوندی با این لرزه‌ها نداشته باشد، این انفجارها ممکن است که در آینده خطراتی را برای این اثر ارزشمند به‌وجود آورد و این در حالی است که در فاصله 1200 متری از نقش برجسته‌های نقش رستم، راه آهن نیز عبور کرده که حرکت قطار بر این لرزه‌ها می‌افزاید. متاسفانه مسئولان سازمان میراث فرهنگی،  در یک اقدام  ناشیانه شکاف‌های بیرونی (در فاصله 20متری نقش برجسته‌ها) ایجاد شده در نزدیکی نقش رستم را به وسیله بلوک و سنگ‌های اطراف، پُر نموده‌اند که این کار برای بازدیدکنندگان به ویژه کودکان و سالمندان می‌تواند خطرناک باشد، چرا که به خاطر عمیق بودن شکاف‌ها و سُست بودن خاک آن، با فشار پا فرو می‌ریزند و این مساله خطر آفرین است. 

گزارش دکتر دهقانی از استان بوشهر

دیداری از استان بوشهر، دیار رئیس علی دلواری

دکتر محمود دهقانی

هر چند بندر بوشهر یکی از بنادر تاریخی ایران است اما  نام بوشهر بیشتر با نام رئیس علی دلواری و مبارزه او بر علیه استعمار انگلیس گره خورده است. استان بوشهر با داشتن 600 کیلومتر کرانه دریایی خلیج فارس، به استان‌های هرمزگان، فارس، خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد چسبیده است. شهرستان‌ها و شهرهای مهم استان بوشهر، برازجان، دلوار، سعدآباد، سیراف، کنگان، دیلم، جم، دیر، دشتی، گناوه، اهرم، خورموج، ریگ، امام حسنی، عسلویه، و شهر نوپای «عالی شهر» می باشند. از میان جزایر نیز جزیره پرآوازه خارگ، خارگو و جزایر کوچکی از جمله تحیلو، شیف، گرم و عباسک و جزایر ریز و درشت دیگری هستند که برخی از آن ها را می‌شود بسیار زیبا کرد. مردم استان بوشهر شیعه و سنی هستند. از میان غذاهای عمده استان به دلیل داشتن شهرهای بندری غذاهای دریایی به ویژه قلیه ماهی، کباب ماهی، خورشت میگو، ماهی دودی با دال عدس را می‌توان نام برد و از میان دسرها رنگینک که با خرمای بدون هسته و آرد بوداده و دارچین درست می‌شود به دلیل نخلستان‌های گسترده، ریشه سنتی دارند. از میان سبزی‌های خوردنی این استان «کاکل» و «منگک» در نقاط دیگر کشور دیده نمی‌شوند. با آن که شهرهای سرحدی با طبیعت خود دارای میوه‌های رنگارنگ هلو، گیلاس، سیب، انگور و انار هستند ولی بوشهر هم با خارک‌های سرخ و زرد کبکاب و زینی، پنیر نخل، کنار، لیل و «گاروم زنگی» در طبیعت خود، دست خالی نیست.