جدول تطبیق اصطلاحات عامیانه دام و دامپزشکی

جدول تطبیق اصطلاحات عامیانه دام و دامپزشکی

با واژگان زبان فارسی رایج و زبان انگلیسی یا اصطلاحات علمی

دکتر شاهین سپنتا

برای همکارانی که در کشتارگاه دام یا واحدهای بسته بندی گوشت قرمز، به عنوان مسئول فنی – بهداشتی دامپزشکی یا ناظر بهداشتی یا بازرس بهداشتی فعالیت می کنند، گاه پیش آمده است که یک اصطلاح را از زبان ذابحین یا سلاخ ها یا قصاب ها یا چوبدارها شنیده اند که یا برایشان آشنا نبوده و یا تطبیق آن با عبارات و اصطلاحات علمی دشوار بوده است.

گاهی نیز به خاطر آشنا نبودن با اصطلاحات عامیانه این گروه های شغلی، برای بیان مقصود خود و انتقال مطالب به این عزیزان دچار مشکل شده اند. 

نگارنده، برای آشنایی بیش تر همکاران با اصطلاحات عامیانه این صنف و ایجاد زمینه همکاری بهتر، برخی از مهم ترین این اصطلاحات و ترکیبات را همراه با معنی و معادل انگلسی یا علمی آن گردآورده و امیدوار است که سودمند باشد.

در ضمن در همین جا ضمن سپاسگزاری از همکاران ارجمند آقایان دکتر شهرام شکرفروش، دکتر حمید فریمان، دکتر اکبر حسینی، دکتر مرتضی نساجی زواره، مهندس احمد زمانی، دکتر مسعود اخوان طیب ، آقای سعید تقی زاده کمالی، و آقای منصور شفیعی برنجگانی، و دوستان گرامی آقایان علیرضا محققیان، علی شهسواری، فیروز رحیمی، از همه استادان، همکاران و علاقه مندان درخواست می نماید که جهت کامل تر شدن این مجموعه، نواقص، اشکالات و افزوده های خود را به نشانی نگارنده[e-mail]  بفرستند.

اصطلاح عامیانه/ قصابی	فارسی رایج	معادل انگلیسی  یا علمی	معنی/ توضیحات
آجری			گوشت مرغوب دارای رنگ روشن و کم چربی/ در اصطلاح گوشت درجه یک
اسپُرز /  اسپُل/ اسبل، سپرز	طحال/ چپ دست	Spleen
آرونه		Camel	ماده شتر
بچه دان	رَحِم / زهدان	Uterus
بَلگه		Deciduous teeth/ Milk teeth	دندان شیری میش جوان.
بَنا گوش		Parotid	قسمت دورسال عضله مَسِتر و قسمتی از بافت اطراف غده  پاروتید تا ناحیه زیر گوش یا عضله اصلی روی شاخ فک پایین مجاور عضله بوکسینیتور
بی خَس کردن	بدون استخوان کردن	Deboning	جداکردن بافت عضلانی از استخوان
بیات	بیات	Stale/ Meat ageing	گوشت یک شب مانده. گوشت پیش سرد شده.
بیلچه	استخوان کتف/ شانه	Scapula
پا پَهن	شتر	Camel
پاچه		Trotters
پرپری	هزارلا	Omasum
پسون	پستان	Udder
پشت نخلی/ نخری			گاو ماده یک شکم زایش
پشگل		Orbicular dung	مدفوع گوسفند و بز و شتر و خرگوش
پشگل ماچ الاغ/ پشگل ماچه الاغ	عنبر نسارا / عنبر نصاری	Donkey Dung	مدفوع الاغ ماده
پُفی	شش / ریه	Lung
پِهِن	مدفوع	Dung	مدفوع یا سرگین اسب و استر و الاغ ( تک سمی ها) / مدفوع تجمیع شده گاو و گوسفند همراه با کاه در کف دامداری که به عنوان سوخت سنتی استفاده می شود.
پی  ( pi )			چربی غیر خوراکی مثل چربی قلوه­گاه یا مزانتر.
پی ( pei )	زردپی	Tendon
پیشرو	سر گوسفند / کله	Head
تاپه / تاپاله/ تپه	مدفوع گاو	Feces
تا دو قُل			یک قل از دو قلوها
تاوُل	کیست هیداتید	Hydatid cyst
تگه	بزغاله	Goat/ Yeanling Kid
تلیسه	تلیسه / نوبر	Heifer	گوساله ماده جوان و بالغ آماده جفت گیری و یا نهایتا با یک شکم آبستنی
تودلی	جنین	Fetus
تورک		Cysticercus ovis	بیماری انگلی سیستی سرکوس اوویس
توقُلی			میش جوان/ گوسفند ماده یک شکم زاییده یا اصطلاحاً دو دندان
تیشتر			بز ماده که هنوز آبستن نشده
تیزکی	چشم	Eye
تیزون / تیزدون/ تیزدان	مثانه	Anus/ Urinary bladder	در اصطلاح قصابی به مثانه و در واژه نامه ها به مقعد گفته می شود.
جیگر	جگر/ کبد	Liver	بزرگترین غده بدن دام
جیگر سفید	شُش / ریه / پُفی	Lung	یکی از اعضای دستگاه تنفس در دام
چپ دست	طحال	Spleen
چَپش			بُز نر یکساله
چرب روده	راست روده	Rectum	قسمت انتهایی روده بزرگ
چِل خونه	هزارلا	Omasum	سومین بخش از معدهٔچهار بخشی نشخوارکنندگان که بین نگاری و شیردانقرار دارد
خایه	دنبلان / بیضه/ تخم	Testis
خایه چال	مغابن		غده سوپرفاشیال اینگوینال و چربی های اطراف آن.
خراج	دُمَل / توده چرکی	Abscess  / Caseous Lymphadenitis	آبسه های چرکی و گهگاهی لنفادنیت کازئوس
خِرخِره / خِرخِری	نای	Trachea
خَس	استخوان	Bone
خَسکی	استخوانی/  لاغر استخوانی	Bony
خوئک	غده تیموس	Thymus	شیر مس
خوش گوش/ خوش گوشت / شیرین گوشت	لوزالمعده	Pancreas	پانکراس
دُبُر	بُز نر گله		بز نر سه ساله.
درازپا	نری	penis	آلت تناسلی نر
دست چپ	طحال	Spleen
دُشول	عقده لنفی	Lymph node	گره لنفی / عقده لنفی
دل	قلب	Heart
دمار	دمار	Perdition	بافت همبند روی عضله راسته
دُنبلان	بیضه / تخم	Testis	بیضه چارپایان اهلی مانند بز، گوسفند و گاو
دندان کَلی	دندان نیش	Canine tooth / Cuspids / Fang	دندان‌هایی نسبتاً کشیده و نوک تیز / دندانِ کَل زدن
دولَک			گوسفند ماده جوان یا میشی که یک شکم زاییده
دو بَلگه	فرج	Vulva	آلت تناسلی ماده
راسه/ راسته	راسته	Striploin	عضله راسته
زرداب	صفرا	Bile	مایعی که توسط برخی سلول‌های کبدمهره‌داران ترشح می‌شود و در گوارشچربی‌ها نقش دارد. این مایع در کیسه صفرا ذخیره می شود.
زهدان	رَحِم	Uterus
زَهره	زرداب/ صفرا / مایع صفراوی	Bile / Gall	نگا: زرداب
زَهره دان/ زهره/ زهله	زرداب دان / کیسه صفرا	Gallbladder	اندامی است که در سطح تحتانی کبد قرار دارد برای نگهداری صفرا.
سُرخ روده	سُرخ نای/ مِری	Esophagus
سُسه شدن			شل شدن گوشت/ نزدیک به حالت فساد
سردست	سردست	Forequarter	گوشت سردست پیرامون استخوان درشت‌نی بدن دام‌ها قرار دارد
سُره	قلوه گاه	Flank	آن بخش از گوشت گاو و گوساله است که از زیر دنده‌ها شروع می‌شود و تا ران ادامه دارد.
سی تو	هزارلا	Omasum	سومین بخش از معدهٔچهار بخشی نشخوارکنندگان که بین نگاری و شیردانقرار دارد.
سیراب/ سیرابی	شکمبه	Rumen	نخستین بخش از معده چندبخشی نشخوارکنندگان
سینکی	قفسه سینه	Chest
شئله			چربی پشت کمر دام
شاخکی	استخوان	Bone
شاشدان/ پیشابدان	مثانه	Bladder
شالبون	شاربُن/ سیاه زخم	Charbon/ Black Leg/Anthrax	بیماری شاربن علامتی/ بیماری پای سیاه/ سیاه زخم/ سیاه شل/ آنتراکس
شکنبه / شکمبه	سیرابی/ علفدان	Rumen	نخستین بخش از معده چندبخشی نشخوارکنندگان و در واقع انشعابی از مری(سرخ ‌نای) است.
شیردون	شیردان	Abomasum
شیر مس/ شیرمست/ خوئک	تیموس	Thymus	غده تیموس
شیرَکی / شیرک	پستان	Breast	پستان گوسفند ماده یا میشی که زایمان کرده
شیشَک / شیشاک		Year old lamb / Yearling	گوسفندی (نر یا ماده) که حدود یک سال سن دارد/ بره نر جوان
فیله	فیله	Tenderloin	عضله فیله
قاپ / قاب		Knuckle-bone	استخوانچه بین قلم ران و پاچه
قُلوه	کلیه	Kidney
قلوه گاه	سُره	Flank	قُلوه‌گاه آن بخش از گوشت گاو و گوساله است که از زیر دنده‌ها شروع می‌شود و تا ران ادامه دارد. شامل دنده‌ها و ماهیچه‌های شکم و اطراف کمر است.
کارد مال			پوست حیوان که به درستی از لاشه جدا نشده و دچار پارگی یا سوراخ شدگی با کارد شده باشد.
کاک/ کعب	استخوان لگن خاصره	Pelvis	محل اتصال دو استخوان پیوبیس در لگن
کُپه	آبسه	Abscess
کَپَل/ کفچل	سرین	Gluteus	سطح خارجی سرین دام
کُچَک	کپلک	Fasciola hepatica	انگل فاسیولا هپاتیکا در کبد
کُچکی/ کُرچکی			دژنره شدن چربی. گوسفند لاغر خشک (کم چربی)
کُره		Young of certain animal / Colt / Foal / Kid	بچه اسب یا الاغ یا بز نر جوان
کُری	گوشه ی جگر/ جگرگوشه		لُب اشپیگل در کبد
کله پاچه	کله پاچه	Khash	سر و دو دست و دو پای گوسفند
کوت کوتی			غضروف ناحیه استرنوم
کولار			بزغاله ماده دوساله
کَهره ماده / کئره			بزغاله ماده یکساله
کَهره نر / کئره			بزغاله نر یکساله
کیسه			بزغاله ماده سه ساله
گاو سیلی	گاو مبتلا به بیماری سل	Tuberculosis
گِردِکی	دنبه گوسفند	Rump
گنجشکی	گنجشکک		عضله محرک پرده دیافراگم در قسمت ونترال ستون فقرات
گوشه دل	دهلیز قلب
گیپا	شکمبه
گیسی	زردپی / رباط گردن	Tendon	تاندون به ویژه تاندون پشت عضلات گردن و روی راسته
صندوق سینه	قفسه صدری	Thoracic box	دنده ها و جناغ
طَبَقه	بیماری تب برفکی در دام	Foot-and-Mouth Disease	بیماری دهان و پا
عروس کُش			استخوانچه بین دو قلم ران
عقربک	استخوان خاجی	Sacrum
غاز دنبه / دنبال غازک	دنبالیچه		انتهای استخوان های ستون مهره ها (فقرات) در  بافت دنبه گوسفند.
غلیظک	مایع مفصلی	Synovial fluid
قیلیچه	تورم مفصلی	Arthritis
لوک			شتر نر بالغ
ماهیچه	ماهیچه	Muscle	عضلات ناحیه دست و پا
مایه/ مایه خونه	پستان	Breast	پستان بره یا ماده جوانی که هنوز بارور نشده و زایمان نکرده
مایه درد	ورم پستان	Mastitis
مغز حرام	نخاع	Spinal cord
مو دزده/ مو دزدک	ذات الاشجاع (عربی)		غده مو بین سم زوج سمی ها
ناقُلوسی	حنجره / سیب گلو	larynx
نَحر	نحر کردن		روش ذبح   یا قربانی کردن شرعی شتر با فرو کردن نیزه در گلوگاهش
نَخری/ نخلی	تلیسه / نوبر	Heifers	گوساله ماده جوان و بالغ آماده جفت گیری و یا نهایتا با یک شکم آبستنی
نری/ نره / نرینه	آلت تناسلی نر	Penis
ورزاب/ ورزا/ ورزو		Bullock	گوساله نر اخته
وَرکول	قلوه نرمی	Entrotoxemia /Pulpy Kidney	بیماری اِنتروتوکسمی
وِنسکِنه	گوشت
هشی			شتر یکساله جوان