پولکی و نبات اصفهان

نبات و پولکی ِ اصفهان

پژوهش و گزارش: شاهین سپنتا

نبات

نبات یکی از شیرینی‌های سنتی و محبوب ایرانی‌هاست. از دیرباز بهترین و اصیل‌ترین نوع نبات در ایران و به ویژه در اصفهان تولید ‌شده است. نبات ایران از پیشینه‌ای دیرینه برخوردار است که در آشنایی ایرانیان با «شکر» به عنوان ماده اصلی تشکیل دهنده آن، ریشه دارد.

به گواهی تاریخ، هندی‌ها و ایرانیان نخستین ملت‌هایی بودند که شکر را از نیشکر به دست آوردند.¹ مهارت تولید «نی‌انگبین» یا همان «شکر» نخستین بار در خوزستان ایران و همچنین در میان مردمان درّه گنگ هندوستان  پاگرفت و فراگیر شد² و در نیمه اول قرن هفتم میلادی تا چین نیز گسترش یافت³؛ بر این نکته بیرونی در آثارالباقیه نیز تاکید دارد و با اشاره به دیرینگی آشنایی ایرانیان با شکر یادآوری می‌کند که شکر برای نخستین‌بار توسط ایرانیان و در زمان جمشید از نیشکر به دست آمد.⁴

یادنامه پرفسور پوپ

یادبود 12 شهریورماه، سالروز درگذشت

پرفسور پوپ، ایران شناس نامورآمریکایی

شاهین سپنتا

پوپ بر بام یکی از بناهای تاریخی اصفهان در حال عکاسی

تاریخ، فرهنگ، ادبیات، هنر و طبیعت منحصر به فرد ایران‌زمین از آن چنان جاذبه‌ای برخوردار است که بسیاری را شیفته و مجذوب خود ساخته تا آن جا که سال‌های زیادی از عمر با ارزش خویش را صرف شناخت و پژوهش درباره ایران نمودند. این دلباختگان راستین ایران زمین، همواره در سخنان و نوشته‌های خود گوهر تابناک فرهنگ و تمدن ایران را در برابر دیدگان جهانیان به نمایش گذاشتند و زمینه اصلی نزدیکی ودوستی بین ایران و دیگر کشورهای جهان را بر پایه شناخت متقابل به بهترین نحو فراهم آورند. 

ایران‌شناس نامورآمریکایی پرفسور «آرتور اُپهام پوپ» یکی از این دلبستگان ایران بزرگ و مردم آن بود. متاسفانه پوپ که سال های بسیاری از عمر پربار خود را صرف شناخت و ستایش ایران زمین نمود در بین ایرانیان آن‌گونه که شایسته است ، شناخته نشده و هنوز تلاش جدی برای معرفی همه آثار او و شناخت شخصیت علمی او به عمل نیامده است. 

شاید کمتر گردشگری این بخت را داشته تا درهای همیشه بسته آرامگاه پوپ (Arthur Upham Pope) و همکار و همسرش دکتر فیلیس آکرمن  (Phyllis Ackerman) در اصفهان که در کنار پل خواجو و در کرانه زیبای زاینده‌رود قراردارد، به هنگام دیدار به رویش باز باشد و بتواند دیداری از آرامگاه وی داشته باشد و شناخت مختصری از تلاش‌های فراوان پوپ در راه شناساندن هنر و تمدن این سرزمین به دست آورد. به راستی چه اندوهبار است که ایران‌شناسی نامور همچون «پوپ» در سرزمین ایران که عاشقانه به آن دلبسته بود، گمنام آرمیده است. 

دیوارنگاره‌های چهلستون 3

نگاهی به پرده نقاشی

پذیرایی شاه تهماسب یکم از همایون پادشاه هند

پژوهش: شیرین کسرایی (کارشناس امور فرهنگی و راهنمای کاخ-موزه چهلستون)

 

تابلوی نقاشی بزم پذیرایی شاه تهماسب یکم از همایون پادشاه هند، یکی از دیدنی‌ترین آثار اصیل کاخ چهلستون است که با برخورداری از مضامین تاریخی و سیاسی ارزشمند، گوشه‌ای از روابط دیرینه بین دو کشور ایران و هند را که بر احترام متقابل بین دو ملت استوار است، نشان می‌دهد.

روش کار و ریزه‌کاری‌های این اثر ماندگار، نمایانگر این مطلب است که نگارگر این اثر ارزشمند، آن سعی وافر و دقت لازم را جهت آفرینش یکایک تصاویر از لحاظ آرایش لباس، کلاه، گیسو، صورت، زیور آلات ، و سازها به کار برده و سه نوع از آلات موسیقی آن زمان شامل سه تار، دف، ارغنون را در این تابلو ترسیم کرده است.

سبک نقاشی این اثر ارزشمند مینیاتور است که از زمان پایتختی شهر اصفهان رواج یافت و با ترکیب مکتب تبریز، هنرمندان ممتازی نظیر رضا عباسی و شاگردانش را به دنیای هنر معرفی کرد. ویژگی‌های این پرده نقاشی را می‌توان در چند بخش خلاصه کرد که به شرح آن‌ها می‌پردازیم:

گزارش تصویری از ورزنه

گزارش تصویری از گاوچاه ورزنه

 و برخی از جاذبه های گردشگری این شهر تاریخی

ایران‌نامه- شاهین سپنتا: حاج ابراهیم حیدری، پیرمرد 60 ساله ورزنه‌ای، یک حلقه گاو چاه را باز‌سازی و به یک فرصت طلایی برای جذب گردشگران تبدیل کرده است. او می‌گوید که در گذشته با این روش سنتی روزانه 3000 متر مربع زمین کشاورزی را در دو نوبت صبح و عصر آبیاری می کردند، بدون آنکه نیازی به مصرف برق و استفاده از موتور آب‌کش باشد. در این روش برای بالا کشیدن آب از یک یا دو راس گاو کوهان‌دار سیستانی استفاده می‌شود. گاویار به گاوها کمک می‌کند تا بر یک سطح شیب دار یا " گاو رو " حرکت کنند و دلو را که به چرخ چاه بسته شده، درحالی که  پر از آب شده، از کف چاه بالا بکشند. دستیار او نیز آب را از دلو خالی کرده و در مزرعه هدایت می‌کند.

 حاج ابراهیم می‌گوید: این گاوهای من عادت کرده‌اند که اگر برایشان آواز نخوانم از چاه آب نمی‌کشند. او این بیت‌های عامیانه قدیمی را برای گاوهای دردانه‌اش می‌خواند تا با آواز او به حرکت درآیند:

کتاب شناخت: چهره‌ها

به مناسبت انتشار کتاب « چهره‌ها » اثر سحر وحدتی حسینیان

یادی از چهره‌های هنر آذربایجان

ایران‌نامه- شاهین سپنتا: کتاب « چهره‌ها» نوشته سحر وحدتی حسینیان از سوی انتشارات اختر تبریز در 224 صفحه مصور منتشر شد.  نویسنده جوان و خوش ذوق آذری این کتاب کوشیده است تا نگاهی به زندگی برخی از هنرمندان ایرانی آذری در عرصه های نگارگری، خوش‌نویسی، تذهیب، طراحی قالی و ... داشته باشد و در انجام این کار به منابع دست اول مراجعه نموده و یا گفتگوهایی با خود هنرمندان یا فرزندان و هنرجویانشان داشته است.

فصل نخست کتاب «چهره‌ها» مروری بر زندگی برخی از هنرمندان آذری در دوره‌های مختلف تاریخی دارد و به شرح خدمات و تلاش‌های آنها در عرصه هنر پرداخته است.

در این فصل از هنرمندان نامداری چون مبارکشاه تبریزی (خوش‌نویس)، شهاب الدین عبدالله صیرفی تبریزی (خوش‌نویس)، میرحیدر تبریزی (خوش‌نویس)، آقامیر گلستان تبریزی (نگارگر)، ابراهیم آقامیرزا (نگارگر)، آقامیرک تبریزی (نگارگر)،  میرعلی تبریزی (خوش‌نویس)، میرعبدالله تبریزی (خوش‌نویس)، میرزاجعفر تبریزی (خوش‌نویس)، مولانااظهر تبریزی (خوش‌نویس)، عبدالرحمان خوارزمی (خوش‌نویس)، عبدالرحیم خوارزمی (خوش‌نویس)، عبدالکریم خوارزمی (خوش‌نویس)، محمدحسین تبریزی (خوش‌نویس)، علاءالدین‌محمد حافظ تبریزی (خوش‌نویس)، محمدرضا تبریزی (خوش‌نویس)، علیرضا عباسی (خوش‌نویس) ، بدیع‌الزمان تبریزی (شاعر)، عبدالباقی دانشمند تبریزی (شاعر و خوش‌نویس)، میرحسین سهوی تبریزی (شاعر)، علی تبریزی (شاعر)، سلطان محمد (نگارگر و طراح فرش)، میرزین‌العابدین تبریزی (تذهیب کار)، میرسیدعلی مصور تبریزی (نگارگر)، حسن بغدادی مذهب (تذهیب‌‌کار) شاهقلی نقاش (نگارگر)، صادق‌بیک افشار تبریزی (نگارگر، خوش‌نویس و شاعر) یاد شده است.