اسفندگان جشن آزادی زنان

آیین‌های جشن اسفندگان

جشن آزادی زنان

نگارش: شاهین سپنتا

یکی از جشن های کهن ایرانی که در سال های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته جشن اسفندگان است. اما از آنجا که آگاهی های کاملی از این جشن کهن در منابع دست اول به جای نمانده است، پژوهشگران هر یک از چشم اندازی دلخواه به این جشن کهن توجه نشان داده و در معرفی آن می کوشند. ولی یکی از معتبرترین پژوهش هایی که در این مورد منتشر شده، نوشتار ارزشمند دکتر جلال خالقی مطلق با عنوان «مردگیران،جشن بهاری زنان» است که به بررسی دقیق آیین‌های کهن جشن اسفندگان بر بنیان کتاب های «آثارالباقیه» و «التّفهیم» ابوریحان بیرونی، «زین‌الأخبار» گردیزی، «شرف‌نامه» نظامی گنجوی و «شاهنامه» فردوسی می پردازد. بر بنیان پژوهش های دکتر جلال خالقی مطلق آیین‌های جشن اسفندگان را فهرست‌وار چنین می توان یاد کرد:

یادداشتی از دکتر محمد زهتاب

نشانی ِ ایران !

ایران‌یار گران‌مایه دکتر محمد زهتاب در یادداشتی که برای انتشار به ایران‌نامه سپرده اند از «نشانی ایران» برای فرزندان ایران سخن می گویند: ای هم میهن ایرانی گرامی با هزاران درود؛ آیا خود یا کسی نشانی‌ی ایران ز تو پرسیدست؟  پاسخ چیست؟ به‌یاد بسپار درست پاسخ را، به کتاب تاریخ و دانش و فرهنگ جهان هم نقش است؛ کد‌پستی چندین هزارساله‌ی ایران: زادبوم یگانگی و آزادی، و کهن‌دیار راستی و درستی و دوستی، سرزمین پیروزی نور بر تاریکی، دانش بر نادانی، خرد بر خرافه، و پهلوانی بر زورمداری، و گل بر گلوله، و شادی بر غم، و سازندگی و آبادانی بر ویرانی و نابودی؛ شهری سبز سرو رنگ، که مردمانش: آزاده زن و مرد، و دلشان شاد و پر ز امید، پیشگامان ارج‌گزاری مردم و مردم‌سالاری و کارگزاری همگانی در جهان، و یاردانای ناب هم‌دیگر و دیگران که هر مردم  را ایار خواهر یا برادر صدا کنند.

سد سیوند به گل نشسته است

رسوایی سد سیوند به روایت پسرک چوپان

دوست تلاشگر و سبز اندیش،مهندس محمد درویش که پیش‌تر پیش‌بینی کرده بود به زودی خبر رسوایی سدسیوند به گوش فلک خواهد رسید، به‌تازگی در مهار بیابان‌زایی تصاویری عبرت‌‌آموز از وضعیت فعلی سد سیوند منتشر نموده است که نشان می دهد این پروژه 80 میلیارد تومانی با همه آسیب‌هایی که به واسطه عملیات احداث به میراث تاریخی تنگه بلاغی وارد نموده و خطراتی که در آینده  متوجه آثار تاریخی دشت پاسارگاد خواهد نمود در عمل شکست خورده است. پس نه تنها کشاورزان سعادت‌شهری به آبی که به آنها وعده داده شده بود نرسیدند، بلکه بی آبی گریبان مردمان پایین‌دست در «کم جان» و «طشک» و «بختگان» را هم گرفته است. در این تصاویر گویا که چند روز پیش و در همین بهمن‌ماه 1388 تهیه شده است پسرک چوپانی را با گوسفندانش می توان دید که در بستر دریاچه این سد ایستاده و دارد به دوربین لبخند می‌زند! لبخندی تمسخرآمیز که اگر گوش شنوایی باشد، صدایش تا ساختمان مجلل وزارت نیرو در تقاطع کردستان-نیایش هم می‌رسد. گزارش خواندنی و دیدنی مهندس محمد درویش را در  مهار بیابان‌زایی بخوانید و ببینید.

شاهنامه پژوهی:

خرد چشم جان است چون بنگری

تو بی چشم، شادان، جهان نسپری

آنچه در پی خواهید خواند نوشتاری است از شاهین پارسی ، دوست و پژوهنده گرامی، که به نقد نوشتارهای محمد کرمی در نشریه « فردوسی » پرداخته است و برای انتشار به «ایران نامه» سپرده است. شاهین پارسی با اشاره به فرهنگ خردمدار ایران بر بنیان آموزه های اشوزرتشت، از شاهنامه به عنوان سند معتبر دانش، فرهنگ، تاریخ، هنر و ادبیات ایرانیان نام می برد که بر بنیان فرهنگ خردگرای ایرانی پی ریزی شده است وی در این نوشتار یادآور می شود که برای راز گشایی از چیستی و چگونگی آنچه بوده‌ایم نباید این دانشنامه سرشار از دانش برآمده از آموخته‌ها و اندوخته‌های هزاران ساله مردمان ایران‌زمین را به حاشیه زندگی ایرانیان راند. شاهین پارسی در این نوشتار، ضمن پاسخ به محمد کرمی، نخست کتاب «حماسه حماسه‌ها»ی او را نقد می‌کند، سپس بخش های دوم و سوم گفتار وی را بررسی می‌کند و مقایسه ای نیز از پندارهای او درباره شاهنامه و اندیشه های استاد فریدون جنیدی ارائه می دهد. نوشتار شاهین پارسی را می توانید در ادامه پی بگیرید:

اصفهان را بیشتر بشناسیم: ۱) منارساربان

منار ساربان یا برج پیزا ؟

بسیاری از آثار تاریخی کشورهای دیگر در بین ایرانیان شناخته شده‌تر از آثار تاریخی ایران است. این سخنی گزاف نیست. برای نمونه بسیاری از ما نام برج کج پیزا را شنیده ایم و علاقه‌مندیم که اگر روزگاری سفری به ایتالیا داشتیم حتما از این اثر تاریخی دیدن کنیم. اما متاسفانه کمتر گردش‌گر ایرانی یا خارجی است که به شهر تاریخی اصفهان سفر کند و برای دیدن «منار ساربان» کوچه‌پس‌کوچه های بافت تاریخی اصفهان را جستجو کند؛ و حتا این اثر منحصر به فرد تاریخی در میان بسیاری از شهروندان اصفهانی نیز به درستی شناخته شده نیست.برج پیزا در شهری به همین نام یکی از جاذبه های گردشگری ایتالیاست که روزانه هزاران نفر از سراسر دنیا به دیدن آن می روند. ارتفاع برج کج پیزا  55.86 متر از سطح زمین در پایین ترین قسمت و 56.70 متر در بالاترین سمت است. در حال حاضر زاویه انحراف برج پیزا در حدود 3.99 درجه از خط عمود است. کار ساخت این برج در سال 1173 میلادی آغاز و در سال 1372 میلادی به پایان رسید و به نظر می رسد که علت اصلی کج شدن برج پی ریزی روی بستری ماسه ای باشد. اما منار ساربان با 54 متر ارتفاع یعنی در حدود یک متر کمتر از برج پیزا اما با قدمتی بیشتر ( اواخر قرن پنجم هجری قمری)، یادگاری برجای مانده از دوران سلجوقیان ( ۴۲۹ هجری قمری تا ۵۷۷ هجری قمری ) است.

مردمک2

اصفهان بر سر دو راهی !

شهر تاریخی اصفهان این روزها یکی از سرنوشت ساز ترین لحظات خود را می گذراند؛ لحظاتی پر بیم و امید که می تواند نوید بخش آینده ای روشن، یا چشم اندازی مبهم و تاریک باشد. در این روزها که میدان نقش جهان در بلاتکلیفی "بودن یا نبودن" در فهرست یونسکو به سر می برد، و برج جهان نما بر سر دو راهی " تعدیل" یا " تکمیل" سرگردان مانده است، و سرنوشت سی و سه پل و خیابان چهارباغ به مثبت یا منفی بودن یک نظریه کارشناسی گره خورده است هر روز شاهد سخنان ضد و نقیض مدیران شهری هستیم و گویا هیچ نهاد پاسخ گویی برای آگاهی رسانی شفاف به مردم وجود ندارد. یک روز رئیس شورای شهر با ادبیاتی پرسش برانگیز از به رسمیت نشناختن یونسکو و مخالفتش با تعدیل جهان نما با انگیزه مالی سخن به میان می آورد و همان روز رئیس سازمان میراث فرهنگی اصفهان نسبت به تعدیل قطعی جهان نما ابراز امیدواری می کند. از این دست دوگانگی ها را در دیدگاه های مدیران شهری نسبت به مسائل مطرح دیگر از گذر مترو در زیر چهارباغ تا معضل آلودگی هوا و حل مشکل ترافیک نیز می توان دید. گویا هنوز تکلیف اصفهان با خودش روشن نیست یا به سخن درست تر، مدیران شهری از تکالیف خود نسبت به شهری با پیشینه تاریخی و فرهنگی چند هزارساله همچون اصفهان با خبر نیستند.

بیان نامه ایکوموس درباره زیر گذر میدان عتیق

بیانیه موسسه فرهنگی ایکوموس ایران:

اصفهان به سرعت در حال از دست دادن شواهد تاریخی و فرهنگی خود است

از زمان انتخاب اصفهان به پایتختی فرهنگی جهان اسلام، تا امروز که استانبول به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا برگزیده شده است، اصفهان نصف جهان و آشنای دنیا به سرعت در حال از دست دادن ارزشهای فرهنگی و تاریخی خود است. اصفهان از دوران باستان تا امروز - بویژه در دوران درخشش فرهنگ اسلامی - به استناد تمامی تحقیقات علمی دانشمندان جهان از منظر فرهنگ شهرسازی و معماری، الگویی برای جهان اسلام بوده است. اصفهان آل بویه و سلجوقی و صفوی همانند بغداد عباسی و قاهره فاطمی، شُهره در تاریخ و فرهنگ بشری است. لذا مطمئناً اقدامات اخیر در دست انجام در اصفهان -این نگین فرهنگ و هنر تاریخ ایران- در تاریخ سیاست‌گزاری و مدیریت شهری این سرزمین کهن به ثبت خواهد رسید. در حال حاضر، این اقدامات موجب نگرانی جامعة فرهنگی ایران شده است. متاسفانه طرح‌های به ظاهر عمرانی در دست اجرا در پهنه کهن شهر، اصالت و یکپارچگی طبیعی و تاریخی و فرهنگی این حوزه را به مخاطره جدی انداخته است. در حالی‌که در همین زمان شهر استانبول، با حفظ ارزش‌های تاریخی و فرهنگی خود، به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا برگزیده شده؛ اما در مقابل آثار ارزشمند اصفهان چه آن‌ها که در روی خاک مشهودند و چه آن‌هایی که در زیر خیابان‌ها و میادین امروزی مدفونند، در جریان این اقدامات بی رویه، پایمال و درهم ریخته و نابود می‌شوند و در این مسیر حقوق فرهنگی و تاریخی گذشتگان و آیندگان تضییع می‌گردد.

مردمک۱

جای خالی سازمان های مردم نهاد در مدیریت شهری

این روزها دو موضوع مهم محور اصلی بحث و گفت وگوی مسئولان شهری اصفهان با رسانه هاست.هر دو موضوع یعنی معضل طبقات فوقانی برج جهان نما و خطرات عبور مترو برای میراث تاریخی اصفهان چندسالی است که محل مناقشه دوستداران میراث فرهنگی و یونسکو از یک سو و مدیران شهری از سوی دیگر است. در هردو مورد معترضان بارها با ارائه دلایل و شواهد سعی در اثبات نظریات خود مبنی بر زیان بار بودن چنین پروژه های برای تداوم حیات شهر تاریخی اصفهان داشته اند اما این دیدگاه ها که مورد تائید کارشناسان مستقل و غیر دولتی نیز قرار داشته و دارند هرگز با عنایت مدیران شهر اعم از شهرداری و شورای شهر قرار نگرفت و هربار با ارائه توجیه و تفسیر از زیر بار مسئولیت خود در حفظ هویت تاریخی و فرهنگی شهر شانه خالی کردند و معترضان را که عمدتا از اعضای سازمان های مردم نهاد مدافع میراث فرهنگی و طبیعی اصفهان و چهره های فرهنگی و دانشگاهی بودند به سنگ اندازی در راه توسعه و عمران شهری و سیاسی کاری و عامل دست بیگانه شدن، متهم کردند.

پیام جاودانه جشن سده در 10 بهمن ماه:

آتشِ جشن سَده، آتش مهر وطن است

                                                                                                             شاهین سپنتا

در زندگی ایرانیان و در آیین های ایرانی، از دیر باز تاکنون نمادها جایگاهی ویژه داشته و دارند. چنان که در آیین جهانی مهر و آیین زرتشت با نمادهای گوناگونی همچون شیر، خورشید، گل نیلوفر ، کمان، آتش، آتشدان، آب، آیینه، نور و روشنایی و .... بسیار رو به رو  می شویم. بی گمان هریک از این نمادهای زیبا و همیشه در دسترس، پیام های مینویی ژرف و نیکویی برای پیروان این آیین  ها داشته و دارند و آن ها را به شاهراه راستی و درستی و نیکویی ره می نماید. آتش،نماد مینویی اهورا مزدا یا نماد راستی:در آیین مهر و در پی آن آیین جهانی زرتشت، آتش یکی از آن نمادهای راهگشاست. در گات ها (سرودهای زرتشت ) آتش نماد راستی و فروغ اهورایی است؛ از این روی از آن با فرنام « آذر  اهورایی » یا « آذر راستی » نام برده می شود.