کوه‌های کشورم: ادیب برومند

کوه‌های کشورم

تازه‌ترین سروده استاد ادیب برومند 

همراه با عکسی بی نظیر از محمد سلطان الکتابی: دورنمای دماوند از فراز کوه کرکس در اصفهان*  

از دل و جان دوستدار کشورم / دوستدار کشوری نام آورم

نام او از روزگار باستان / بوده بس فخرآفرین در دفترم

نام این بشکوه مرز جان فزای / بسترد گرد ملال از خاطرم

کوه‌های سربلندش آکنند / پهلوانی فر غروری در سرم

عاشقم بر کوهسارانش به جان / وآن غروب دلکش زرین فرم

آتش افشاند دماوندم به بر / گر نباشد مهر ایران همبرم**

ناکارآمدی مدیران، فرصتی طلایی را از اصفهان ربود!

فرصت ثبت محور تاریخی – فرهنگی- طبیعی اصفهان از دست رفت!

امسال به جای 399 اثر، تنها پرونده دو اثر از ایران جهت ثبت جهانی فرستاده شد  

 

عکس:  اصفهان- باغ شهر *  

با عدم ارسال پرونده ثبت محور تاریخی- فرهنگی اصفهان به یونسکو، فرصتی استثنایی برای ثبت همزمان 399 اثر تاریخی و ثبت بلندترین محور تاریخی به طول 6 کیلومتر به نام ایران از دست رفت. پس از تغییرات مدیریتی در اداره میراث فرهنگی اصفهان، با وجود وعده‌های محسن مصلحی، سرپرست این اداره و مسئولان وقت پرونده محور تاریخی– فرهنگی مبنی بر ارسال این پرونده در موعد مقرر به یونسکو، این امر تحقق نیافت و پرونده ای دیگر جایگزین آن شد و فرصت دفاع، پیگیری و رفع موانع موجود جهت تکمیل پرونده نیز از حامیان و دوستداران آن گرفته شد. گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها طی یک ماه و نیم گذشته نشان می دهد که پس از علنی شدن تغییر مدیریت سازمان متولی این امر، یعنی اداره میراث فرهنگی اصفهان، بسیاری از سازمان های مردم نهاد، نهادهای خصوصی، مراکز دانشگاهی و به عبارتی دیگر بیشتر کارشناسان مستقل با این تغییر به مخالفت برخاستند و اعلام نمودند که این تغییر مدیریت درست یک ماه مانده به ارسال پرونده ثبت محور تاریخی، ضربه جبران ناپذیری بر پیکره آن وارد آورده و مانع از تحقق آن خواهد شد.

فلات آریان: سروده هما ارژنگی

فلات آریان  

به ایرانم، به ایرانِ جوانبختِ بلندآوازه‌ی پیرم!

این سروده زیبای بانو هما ارژنگی را در این نشانی بشنوید 

  

 درود من بر ایرانم، به گردان و دلیرانم،

به آنانی که در راه وطن جان را فدا کردند،

به هر گمنام و نام آور  که از مهر وطن ره توشه ای دارد،

درود من برآن  کاو در دل خود عشق می کارد...

∗∗∗∗                                            

من اینک در سر شوریده ام، عزمی دگر دارم

بر آنم  تا که از پشت غبار قرن‌های رفته و تاریک،

نقاب از چهره‌ی ایام  برگیرم

غبار از قامت تاریخ برشویم

و در رگهای پر مهر تو ای: پاینده ایرانم،

چو خونی تازه بر جوشم ،غزل خوانم، سر افشانم ...

گزارش دکتر دهقانی از استان مازندران

گزارشی از مازندران و ساختمان‌های تاریخی آن

دکتر محمود دهقانی

استان مازندران گُل سرسبد گردشگری ایران در کرانه جنوبی دریای مازندران قرار دارد. مرکز آن ساری با داشتن جاهای دیدنی و خیابان‌های زیبا به ویژه خیابان «فرهنگی»، از شهرهای بسیار شکوهمند شمال است. مازندران به استان‌های تهران، سمنان، گلستان، گیلان، و قزوین چسبیده است. کوه پر آوازه دماوند چونان بام گنبد مانند مازندران در سراسر سال از برف سفید پوش است. این استان زنانی زیبا و مردانی ستبر دارد. از دیدگاه باستان‌شناسی مازندران پیشینه‌ای چند هزار ساله داشته و  در روزگار پادشاهی "ورگانا" دیار تبرستان یا "هیرکانیا" نامیده می‌شد. ایل و تبارهای متمدن از جمله "آمارد" و "کادوس" به دشت‌ها و کوه‌پایه‌های آن سرازیر شده‌اند. یافته‌های باستان‌شناسان خودی و بیگانه در موزه ایران‌باستان نشان دهنده درخشش تمدن ژرف و شکوهمند مازندران و سر برآوردن خورشید روزگار هخامنشی در سرزمین ایران است. مازندران در درازنای روزگار خود فراز و نشیب‌های بسیاری پشت سر گذاشته است. پس از اسلام برای نخستین بار کوفیان به سرکردگی سعد ابن عاص به کرانه‌های تبرستان تاختند، اما در روزگار بنی‌امیه مردم تبرستان علیه اشغال‌گران برخاستند. تبرستان از یک سو میدان کشمکش میان آل‌زیار و آل‌بویه و از سویی سامانیان و غزنویان بوده است. پس از طغرل اول سلجوقی، سلطان محمد خوارزمشاه تبرستان را تسخیر کرد. تیموریان خوان آنان را برچیدند اما پس از مرگ امیر تیمور، این بار سادات مرعشی سر برآوردند. با روی کار آمدن شاه عباس یکم صفوی، به گردنکشی و بساط ملوک الطوایفی مرعشی‌های مازندران پایان داده شد. از آنجا که مادر شاه‌عباس مازندرانی بود، کاخ‌ها و ساختمان‌های زیبایی در آنجا ساخته شد و مازندران گستره بازرگانی شمال کشور و تختگاه ییلاقی شاهان صفوی شد.

یادی از یاوران میراث فرهنگی

نصرت الله مشکوتی از یاوران میراث فرهنگی ایران

مهندس مهدی رازانی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز و کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی و فرهنگی، از این پس در «گاهنامه فرهنگی – هنری گلاک» به معرفی یاوران و پژروهشگران میراث فرهنگی خواهد پرداخت و نتیجه پژوهش های خود را در این زمینه منتشر خواهد نمود. او در نخستین گفتار از این مجموعه، از زنده‌یاد «نصرت‌الله مشکوتی» تاریخ نگار و باستان‌شناس یاد کرده است و گوشه‌ای از خدمات او به تاریخ و میراث فرهنگی ایران را بر شمرده و به کارنامه پژوهشی او نگاهی داشته است. نصرت‌الله مشکوتی که تحصیلات خود را در زمینه تاریخ و جغرافیا و باستان‌ شناسی گذرانده بود در پست‌های مهمی همچون ریاست اداره کل باستان شناسی، ریاست اداره کل اوقاف، اداره کل تعلیمات متوسطه و  عضو شورای عالی باستان شناسی خدمت نمود. شاید بتوان کتاب وی با عنوان «فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران» را که در سال 1349 منتشر شده، در شمار نخستین کتاب‌های گردآوری شده از اطلاعات و  ویژگی­‌های بناهای تاریخی ایران دانست. وی فعالیت‌های مرمتی نیز در برخی بناهای تاریخی کشور انجام داده بود. بی‌گمان کار معرفی دلسوزان و پاسداران میراث فرهنگی با همراهی و همیاری همه دوستداران میراث فرهنگی، این امکان را فراهم خواهد آورد تا روش و منش آنها الگویی شود برای نسل نوخواسته‌ای که تازه در این گستره گام نهاده است. یادداشت مهندس رازانی را در تارنگار او به این نشانی بخوانید.

به فرخندگی جشن سده:

آتش مهر

سروده استاد توران شهریاری 

ای آتش مهر شعله‌ورتر شو /  از گنبد هفت آسمان بَر شو
تو گرمی و شور و نور و نیرویی / ای آذر ایزدی جها‌ن‌فر شو
هر شعله تو نشانگر هستی است / با روشنی‌ات چراغ باور شو
بفکن به چهارسو فروغت را / از خاور و باختر فراتر شو
هنجار جهان ز گرمی و نور است / بر تارک آفرینش افسر شو

بنگر که جهان به کام تاریکی است / خورشید جهان‌فروز خاور شو
در این شب بی‌فروغ یلدایی / روشن چو چراغ ماه و اختر شو
بزدای سیاهی شب غم را / مانند سپیده شادی‌آور شو
در جنگ میان نور و تاریکی / تابنده‌ترین نماد آذر شو
تا ریشه ظلم را بخشکانی / هرجا ستم است شعله گستر شو
از بیخ بسوز هر پلشتی را / چون تیغ به چشم هر ستمگر شو
مگذار که ظلم گسترش یابد / بر ظلم بتاز و داد داور شو

از بهر ستم‌کشان خونین دل /  در پیش بدان همیشه سنگر شو
در کام سیه‌دلان شرنگ افکن / از بهر دل‌آگهان چو شکّر شو

تا دل بدهی به داد و آزادی / جان‌مایه هر کتاب و دفتر شو
ای پیر حماسه‌ساز دوران‌ها / چون، قُقنس پیر آتشین پر شو
اکنون که بشر به زور و زر دل بست/ با نیروی مینویی به از زر شو
بنگر که جهان فسرده و سرد است / جان در تن سرد هفت کشور شو
دوران خردگرایی و علم است /  با دانش این زمان برابر شو
ای مادر جاودانه فرهنگ / با گرمی و مهر، باز رهبر شو

تو آتش جاودان مزدایی / مانند گذشته مهر پرور شو
هم جلوه عشق پاک جانان باش / هم جذبه مهر ناب دلبر شو
ره یاب به ژرفنای اندیشه / از مرز زمینی‌ات فراتر شو

ای پاک‌ترین پدیده‌ گیتی / در دایره حیات، محور شو

گزارش دکتر دهقانی از قزوین

گزارشی از استان قزوین و آثار تاریخی آن

دکتر محمود دهقانی

پیشینه شهر قزوین با نام "شاد شاپور" با دژ و باروهایی که دیواری به دور خود داشته را به شاپور ساسانی نسبت داده‌اند. تپه‌های باستانی پیرامون قزوین و پژوهش‌های باستان‌شناسی از پیشینه این شهر گواهی می‌دهند. همچنین برخی از مساجد به‌ویژه مسجد حیدریه - که گفته می‌شود در روزگار ساسانیان آتشکده بوده و پس از اسلام به مسجد تغییر کاربری یافته- نشانه‌ای از دیرینگی این شهر در روزگار پیش از اسلام است. قزوین با تمام سرسبزی خود از دیرباز با کمبود آب دست به گریبان بوده که کاریزهای (قنات) آن نشان از این دارند. اما از سویی این شهر با سیلی ویرانگر نیز در تاریخ خود سر و کار داشته است. در رابطه با نام قزوین نیز نگرش‌هایی گوناگون هست که در روزگار ساسانی به آن "کشوین" یا "قسوین"  و برخی نیز آن را "کاسپین" گفته‌اند. قزوین همچنین نام یکی از زیباترین استان‌های ایران در روزگار کنونی است که با تاکستان‌ها و باغ‌های دل‌انگیز انگور و با مردم صمیمی و فرهنگ بالنده نه تنها می‌تواند شاخه‌ای از گل‌های سبد گردشگری کشور باشد بلکه شهر قزوین مرکز این استان با بازارهای زیبا بةویژه بازار قیصریه و تاریخ  بازرگانی آن، می‌تواند نقطه به حرکت درآوردن چرخ اقتصادی کشور شود. استان قزوین به استان‌های گیلان، مازندران، البرز، همدان، زنجان و استان مرکزی چسبیده است و با آن که ریشه قبایلی آن‌ها فارس، کرد، لر، آذری و مراغی هستند، اما عمده مردم گویش فارسی دارند. قزوین با باغ‌ها و چشم‌انداز دلنشین خود باغ خلوتی برای تهرانی‌ها در پایتخت است که در شهر پر از دود، حسرت هوای پاکیزه دارند. شهر قزوین از دیرباز با دسته‌ها و قبایل بومی خود آوازه‌دار بوده و حاصل درهم آمیختگی ملی در قزوین مردان و زنان خوش قامت، زیبای و با فرهنگ این استان است. بنیان درهم آمیختگی مردم قزوین به روزگار شاه تهماسب یکم صفوی بر می‌گردد. چون قزوین به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، سران کشوری و لشکری، هنرمندان، شاعران و معماران سرشناسی برای برپایی پایتخت از چهار گوشه کشور به قزوین آمدند.

پاسخ به سخنان غیرمسئولانه سرپرست اداره میراث اصفهان

پاسخ کارگردانِ فیلم نقش نهان به اداره کل میراث فرهنگی اصفهان

کارگردان فیلم «نقش نهان» در پاسخ به سخنان غیر مسئولانه سرپرست موقت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و اقدامات دخالت‌جویانه معاونت این اداره در جلوگیری از اکران این فیلم مستند که با موضوع وضعیت بحرانی آثار تاریخی اصفهان ساخته شده است، جوابیه‌ای صادر نمود. به‌تازگی سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان، طی سخنانی در مورد مخالفت این اداره با اکران فیلم نقش نهان گفته بود: «باید بدانیم به طور کل کارگردان این مستند به دستور چه کسی و به چه منظوری این مستند را تهیه کرده است. » محسن مصلحی، با توجیه اقدام غیرقانونی این اداره در جلوگیری از اکران یک فیلم مستند تصریح کرده بود: «این حق میراث فرهنگی است که بداند هر فردی با چه زاویه‌ای دوربین را در دست می‌گیرد و به مسائل نگاه می‌کند و آیا این زاویه‌ها بر اساس اصلاح یا تنش‌ است.» وی افزوده بود: «بدون مجوز وزارت ارشاد اقدام به ساخت این فیلم شده و هیچ مرجع ذیصلاحی این فیلم و فیلم‌بردار آن را تایید نمی‌کند و از دوستان کارگردان نیز درخواست ‌شد تا قبل از اکران فیلم یک نسخه از آن به سازمان میراث فرهنگی داده شود که آن افراد از این کار ممانعت کردند.» در پاسخ به این سخنان، محمد معماریان کارگردان فیلم نقش نهان، جوابیه‌ای به شرح زیر منتشر نموده است:

گزارشی از محمد سلطان الکتابی

کاروان‌سرای خرگوشی، نگین غارت شده کویر!

کاروان‌سرای خرگوشی، نزدیک تالاب گاوخونی در جاده قدیمی یزد- اصفهان، بین ورزنه در استان اصفهان و ندوشن در استان یزد قرار دارد. فاصله بین این کاروان‌سرا و شهر عقدا حدود شصت کیلومتر است. این بنا از آثار دوره شاه عباسی و یکی از 999 کاروان‌سرای آن دوره است. این رباط تماماً از سنگ و آجر ساخته شده و ابعاد آن 80×80 متر است. این رباط شامل صفه‌ها، حجره‌ها و اصطبل است. دیواره روی پشت بام، دو متر عرض دارد. سردر آن دو طبقه و طبقه دوم شاه‌نشین است. در داخل رباط هجده صفه وجود دارد: صفه بزرگ‌تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نمازگاه است. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود دیده می‌شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است. این کاروان‌سرا کاملا داخل طبیعت بکر و وسط کویر قرار گرفته و می‌توان از آن به عنوان یک رصدگاه بسیار زیبا و مناسب استفاده کرد. از دور، این کاروان‌سرا منظره‌ای بسیار زیبا دارد. داخل آن اتاقک‌های سنگی وجود دارد که محل استراحت مسافرین بوده در ضمن محلی هم برای نگهداری حیوانات وجود دارد. متاسفانه اکنون، تالاب گاوخونی، همسایه دیرین کاروان‌سرا نیز حال و روز خوبی ندارد و گویا لکه‌ای‌ است که در حال محو شدن از نقشه‌هاست. پرندگان مهاجری که سال‌ها آن را زیستگاه و پناهگاه خود می‌دیدند اکنون با خشک شدن تالاب تمایلی برای بازگشت به آن نشان نمی‌دهند. دوست گرامی و هنرمندم «محمد سلطان‌الکتابی» از وضعیت نگران‌کننده این کاروان‌سرای ارزشمند، عکس‌هایی گویا تهیه کرده است که پیشنهاد می‌کنم در تارنمای او به این نشانی آن عکس‌ها را ببینید و گزارش او را بخوانید.