کبک دری را نجات دهیم!

ثبت شکار کبک، تیر خلاص به طبیعت بختیاری!

از زمانی که کبک دری به عنوان نماد جانوری استان چهارمحال و بختیاری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست معرفی شد، چهار سال می گذرد. اما این روزها باز هم نام کبک دری بر سر زبان مدیران دولتی افتاده است، البته نه برای حافظت از آن به عنوان یک گونه جانوری در معرض خطرانقراض؛ بلکه به عنوان جانداری که روش شکار کردنش برای برخی از مدیران چنان جذابیت داشته که می‌خواهند این شاهکار خود را برای نسل‌های بعد از خود هم به عنوان میراث ملی به ارث بگذارند.

خبرگزاری میراث فرهنگی- معصومه شهباز:  معاون میراث فرهنگی اداره ‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری با اعلام این خبر که پرونده شکار کبک در فرهنگ بختیاری در فهرست میراث معنوی ملی به ثبت رسید، گفته است: «با توجه به شرایط محیطی و اقلیمی، استان چهارمحال و بختیاری، زیستگاه پرندگانی از جمله کبک بوده که شکار آن برای صیادان و شکارچی‌های بومی از اهمیت خاصی برخوردار است و تنها کسانی موفق به شکار این پرنده می‌شوند که در فنون خاص شکار این پرنده تبحر خاصی داشته باشند.»

 «شاهین ایل بیگی‌پور»، درباره دلایل پرداختن به فنون شکار کبک در بختیاری افزوده است: «در قوم بختیاری از قدیم الایام مرد شکارچی از منزلت بالایی برخوردار بوده است، چرا که شکار نشان از دلاوری و شجاعت مرد دارد.»

 به گزارش CHN، کبک دری با نام علمی Tetraogallus caspius یکی از پرندگان بومی ایران است که در حال حاضر به شدت در معرض خطر انقراض نسل قرار دارد.

 از جمله عواملی که بقای نسل این پرنده زیبا را تهدید می‎کند، شکار و دست‎اندازی مردم به طبیعت، است. به همین دلیل کبک دری از سوی سازمان‎های حمایت از گونه‌های جانوری در فهرست پرندگان حمایت شده قرار گرفته و شکار آن ممنوع شده است.

 در گذشته جمعیت زیادی از این پرنده در کوهساران استان چهارمحال بختیاری از جمله سبزه کوه، جیلان، سالداران، زرد کوه، قیصری، هلن، میلی، کلار، ریگ و جهان‌بین در جست و خیز بودند اما اکنون جمعیت این پرنده در زیستگاهش کاهش چمشگیر یافته است.

 «شاهین سپنتا»، دامپزشک و عضو انجمن حمایت از حیوانات اصفهان، با توجه به اهمیت حفاظت از کبک دری به عنوان گونه ارزشمند جانوری ایران به CHN گفت: «برای جلوگیری از انقراض نسل این پرنده زیبا باید ضوابط قانونی مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع به شدت رعایت شود و ضمن تلاش برای بازگرداندن امنیت به محیط زیست این گونه جانوری ارزشمند باید برای کوتاه کردن دست افراد سودجو از محیط طبیعی زندگی این پرنده کوشش شود، نه این که با ثبت فنون شکار این پرنده، عملا تیر خلاص را به سوی او نشانه برویم.»

 وی بهترین و عملی‌ترین راه حفاظت از گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض همچون کبک دری را آگاهی‌رسانی به مردم و مسئولان برای شناخت ارزش‌های زیستی گونه‌های جانوری و راه‎های درست حفاظت از آن‎ها دانست.

 این فعال میراث فرهنگی با اشاره به ثبت فنون شکار کبک در فهرست میراث معنوی کشور گفت: «ثبت دو پرونده "شکار در میان بختیاری‌ها" و "فنون شکار کبک در فرهنگ بختیاری" نشان از اقدامی کارشناسی نشده و شتابزده دارد.»

 سپنتا افزود: «اگرچه در طول تاریخ، شکار بخشی از زندگی همه مردمان برای تامین نیازهای غذایی بوده اما در دنیای امروز، شکار نه تنها به عنوان یک ورزش یا تفریح، بلکه به عنوان روشی برای تامین غذا از سوی دوستداران طبیعت و محیط زیست و فعالان فرهنگی مترود، منسوخ و غیرانسانی دانسته می‌شود و حتی علمای دینی و مراجع مذهبی نیز بر حرمت شکار تفریحی تاکید کرده‌اند. با این همه جای تعجب است که فنون شکار یک پرنده کوچک و دوست‌داشتی که جایگاه مهمی در طبیعت و فرهنگ مردم بختیاری دارد از سوی سازمان میراث‌فرهنگی ارزش‌گذاری می‌شود.»

 وی با اشاره به توضیح مدیران میراث فرهنگی استان چهارمحال بختیاری در مورد قدمت شکار کبک در این استان گفت: «هر سنت یا عملی که ریشه‌های تاریخی و کهن داشته باشد، حتی اگر از نظر جنبه‌های مردم شناختی، مطالعه آن دارای اعتبار باشد، اما لزوما از قابلیت ارزش‌گذاری به عنوان میراث معنوی ملی برخوردار نیست. اگر برای کسانی که این پیشنهاد را داده‌اند صرفا ثبت فنون شکار کبک به عنوان یک مهارت قدیمی مورد نظر بوده، بهتر بود که آن را در حد یک مطالعه مردم‌شناسی بررسی و منتشر می‌کردند نه این که در حد یک میراث معنوی ملی ثبت نمایند.»

 سپنتا افزود: «ثبت فنون شکار کبک به عنوان میراث ملی همان اندازه ضد ارزش است که کسی بخواهد فنون کشت خشخاش و تولید و مصرف تریاک و یا شیوه‎های قمه‌زنی یا انواع روش‎های شکنجه را با همه سنت‌های آن‎ها به نام یکی از استان‌ها و به عنوان میراث معنوی ملی به ثبت برساند. باید بکوشیم تا مواریثی را به فهرست میراث معنوی کشور بیافزاییم که بتوانیم به عنوان یک میراث با افتخار، برای نسل‌های بعد از خود به یادگار بگذاریم.»

 وی با خرده‎گیری نسبت به روند فعلی تهیه و تدوین پرونده‌های ثبت میراث معنوی کشور که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان نیز هست، افزود: «باید ساز و کار ثبت میراث معنوی کشور مورد بازنگری قرار گیرد و در موضوعاتی که به طور مشترک به دو حوزه میراث فرهنگی و میراث طبیعی مربوط می‎شود، بهتر است این کار با هم اندیشی و استعلام از دیگر نهادها مثل سازمان حفاظت محیط زیست و یا سازمان‌های مردم نهاد فعال در آن زمینه صورت بگیرد و پیش از تکمیل پرونده، مطالعات بیشتری درباره عواقب و نتایج این ثبت‌ها انجام شود.»

به نظر می رسد که  اگر بناست که دلاوری‌ها و شجاعت‎های مردم غیور بختیاری را ثبت کنیم چرا از نقش آن‎ها در مبارزات آزادی خواهانه انقلاب مشروطه و نهضت ملی سخن به میان نمی‎آید و از کسانی چون سردار اسعد و ابراهیم‎خان بختیاری و سردار مریم بختیاری یادی نمی‎کنیم؟ آیا بهتر نیست برای ستایش این روحیه دلاوری مردمان بختیاری به جای ثبت شکار کبک، خانه سردار اسعد در جونقان و یا خانه ابراهیم‎خان و بی‎بی مریم در فرادنبه را به عنوان خانه مشروطه بختیاری شناسایی و نامگذاری کنیم؟