سیزده به در

جشن فرخنده « سیزده به در»

در کرانه های زیبای زاینده رود

امروز سفره های ایرانیان از کرانه های دریای مازندران تا کرانه های خلیج فارس و از کرانه های اروند رود تا دریاچه هامون ، چنان تنگاتنگ یکدیگر گسترده شده بود که گویی این خانواده بزرگ بر سر یک خوان فرهنگی پهناور به گستردگی ایران زمین نشسته اند.

جشن فرخنده « سیزده به در » از دیرباز  در « تیر روز »  از فروردین ماه یا سیزدهم فروردین ماه ، در دامان طبیعت دل انگیز ایران از سوی گروه های مختلف مردم با سرور و شادمانی برپا می شود. اگرچه امروز کمتر مردم به ریشه های استوره ای ، تاریخی و فرهنگی کهن این جشن فرخنده آشنایی دارند ، اما جلوه هایی از باورهای کهن نیاکان را هنوز در آیین های شادمانه « سیزده به در » می توان دید...

--------------------------------------------------------------------------------------------- 

متن کامل :

جشن فرخنده « سیزده به در»

در کرانه های زیبای زاینده رود

  

امروز سفره های ایرانیان از کرانه های دریای مازندران تا کرانه های خلیج فارس و از کرانه های اروند رود تا دریاچه هامون ، چنان تنگاتنگ یکدیگر گسترده شده بود که گویی این خانواده بزرگ بر سر یک خوان فرهنگی پهناور به گستردگی ایران زمین نشسته اند.

جشن فرخنده « سیزده به در » از دیرباز  در « تیر روز »  از فروردین ماه یا سیزدهم فروردین ماه ، در دامان طبیعت دل انگیز ایران از سوی گروه های مختلف مردم با سرور و شادمانی برپا می شود. اگرچه امروز کمتر مردم به ریشه های استوره ای ، تاریخی و فرهنگی کهن این جشن فرخنده آشنایی دارند ، اما جلوه هایی از باورهای کهن نیاکان را هنوز در آیین های شادمانه « سیزده به در » می توان دید.

         

        

 شوخی ها ، ترانه ها ، رقص ها و بازی های شاد همراه با نوش جان کردن خوراک ها و نوشیدنی های گوناگون و گره زدن سبزه ، بخشی از آیین های ویژه « سیزده به در » در جای جای ایران پهناور است.

در هریک از استان های کشور ، مردم به  باغ ها و جنگل ها ، کرانه دریاچه ها و رودها ، چشمه ساران و آبشار ها  ، دشت ها و کوهپایه های سرسبز می روند و یک روز را در آغوش طبیعت سبز ایران زمین پناه می گیرند.

کرانه های سرسبز زاینده رود ، بوستان سرچشمه چشمه باباپیر خوانسار ، گلستان کوه خوانسار ، دریاچه سد گلپایگان ، باغ های چادگان ، چشمه دیمه ، گلستانه کاشان ، آبشار نیاسر ، چشمه سفید و زر چشمه شهرضا ، آبشار سمیرم ، آبشار شالران لنجان ، باغ ها و بوستان های فلاورجان ، پارک جنگلی حبیب آباد در  برخوار و میمه ، چشمه بابا شیخ حسین و چشمه بودجان در دهاقان ، چشمه لنگان و آبشار پونه زار در فریدون شهر ، چشمه  لادر همایون شهر ، پارک ملی کلاه قاضی ، باغ تاریخی هشت بهشت ( باغ بلبل ) ، بوستان آیینه خانه ، بوستان آبشار ، بوستان مشتاق، بوستان ملت، بیشه ساحلی ناژوان ، دریاچه سد زاینده رود ، پارک کوهستانی صُفه ، باغ ها و بوستان های باغبادران و دیگر چشم انداز های طبیعی استان اصفهان در روز « سیزده به در » پذیرای مردم و میهمانان نوروزی است.

        

       « سیزده به در » کنار آرامگاه پرفسور پوپ  ایران شناس نامور آمریکایی در کرانه زنده رود

پیر و جوان در جشن « سیزده به در » می کوشند تا خود و دیگر اعضای خانواده را سرگرم کنند و از این هوای دلپذیر و چشم انداز های طبیعی و گردهمایی خانوادگی بیشترین بهره ها را ببرند. سرگرمی ها و بازی های محلی قدیمی و جدیدی چون بادبادک پرانی، بادکنک بازی ، وسطی ، گُل یا پوچ ( پُر یا پوچ ) ، قایم باشک ، گرگم به هوا ، آب بازی و آب پاشی ، بازی شترنج ، بازی تخته نرد ، پاسور بازی، دوچرخه سواری ، فوتبال گل کوچک ، تاب بازی ، پینگ پونگ  ، تنیس ، بدمینتون ، والیبال، آلاکلنگ بازی ، چرخ و فلک بازی و سُرسُره بازی ، اسکیت ، قایق سواری و سرگرمی های دیگری همچون سبزه گره زدنِ دختران دَم بخت ، فال حافظ گرفتن ، خاطره گویی ، لطیفه گویی ، تخمه شکستن ، خواندن و شنیدن ترانه های شاد و خاطره انگیز ، تلنگر زدن و ضرب گرفتن بر سینی و قابلمه و تنبک ، و دست زدن و خواندن و رقصیدن ، پیاده روی در سبزه زاران و نشستن در کنار جویباران ، غلیان کشیدن ( متاسفانه در برخی خانواده های نا آگاه ) ، گوش سپردن به رادیوی کوچک جیبی و گرفتن عکس یادگاری ، تنها شماری از سرگرمی ها و بازی های گوناگونی هستند که در گوشه و کنار ایران در روز « سیزده به در » کوچک و بزرگ را به خود مشغول می کند. 

        

        

         

        

         

        

        

        

        

        

                                      صف طولانی کودکان برای سُرسُره بازی !

 گویا همنشینی با طبیعت و بازی های شاد و پر جنبش و جوشش ، و رنگ و بوهای خوشی که از سفره های دور و نزدیک دیگران به مشام می رسد و یا ناخواسته دیده می شود ، اشتهای پیر و جوان را بر می انگیزد و هر خانواده بسته به توان مالی و سلیقه کدبانو و عادات غذایی پیر و جوان ، سفره ای درخور و دلخواه می گستراند و معمولا به کودکان و رهگذران و همسایگان طبیعت نشین تعارف می کنند و بفرما می گویند.

         

         

                          

خوشبختانه غذاهای سنتی در « سیزده به در » بیشتر مورد توجه قرار می گیرند . شوید پلو ، باقلا پلو ، لوبیا پلو ، خوراک مرغ با زرشک پلو با و یا پلو های دیگر ، کوکو سبزی و چلو کباب و جوجه کباب ، چلو خورشت قرمه سبزی و یا خورشت های دیگر همراه با سبزی خوردن و سالاد شیرازی یا سالاد فصل ، ماست ( گاه همراه با کرفس کوهی و یا موسیر ) و گاه ترشی و نوشیدنی هایی چون آب خنک و دوغ و یا نوشابه بیشتر به عنوان ناهار سیزده به در صرف می شوند .

کمی پس از ناهار نیز چای تازه دَم می نوشند با قند و پولکی یا خرما و توت خشک یا گز یا شیرینی و جند ساعت بعد هم به عنوان عصرانه ،  آجیل  و میوه و یا کاهو و سکنجبین ( سرکه انگبین ) و گاهی بستنی می خورند و این روز شاد را به پایان می برند و با کوله باری از خاطره های شیرین به خانه می روند.

* یادداشت ها و نگاره ها از شاهین سپنتا