قطع یکی دیگر از درختان کهنسال

چنار کهنسال نیاسر قربانی شد

ایران‌نامه- شاهین سپنتا:  چنار کهنسال نیاسر که در شمار میراث طبیعی این شهر بود، از بُن کنده شد. چند نفر از اهالی محله تالار نیاسر با همکاری هیات امناء مسجد امام حسن عسگری، اقدام به قطع درخت چنار کهنسال و تنومند موجود در گوشه حیاط این مسجد نمودند و تنه آن را از محل خارج کرده و جای آن را سیمان ریختند. این چنار کهنسال با عُمری نزدیک به 1200 سال، در حریم چارتاقی نیاسر و در محور فرهنگی – تاریخی شهر نیاسر قرار داشت و این محور به شماره 18106 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.  پس از این رویداد پایگاه میراث فرهنگی نیاسر و شهرداری این شهر از عاملان قطع چنار شکایت کرده‌اند که پرونده در دست بررسی می‌باشد. عاملان، انگیزه خود از قطع این درخت را توسعه محدوده مسجد بیان کرده‌اند. این چنار تنومند در نزدیکی چشمه‌ای کهنسال و در محدوده مسجدی قرار داشت که به نظر می‌رسد بازمانده نیایشگاهی باستانی باشد که به مسجد تبدیل شده است. همه ساله مردم محلی در پای این درخت کهنسال و در کنار حوض بزرگی که از آب چشمه سیراب می‌شود، آیین قربانی گاوی آذین‌بندی شده را برگزار می‌کردند که به نظر می‌رسد بازمانده آیین‌های کهن باشد. اما این بار چنار کهنسال که در شمار میراث طبیعی شهر نیاسر بود قربانی زیاده خواهی مردمان شد.

بیدمشک گل ویژه اسفندگان نیست!

گل پلنگ مشک، نماد جشن اسفندگان

شاهین سپنتا

«اسفند» یا « اسپند» در فارسی، «سپندارمت» یا «سپندارمد» در پهلوی و «سپَنتَ آرمَیتی» در گات‌ها یکی از فروزه‌های اهورامزدا و در اوستای نو نام یکی از امشاسپندان است که در جهان مینُوی نماد دوستداری و بردباری و فروتنی اهورامزدا و در این جهان نگهبان زمین و باروری و سرسبزی آن است.  در گاه‌شماری ایرانی، دوازدهمین ماه از سال و پنجمین روز از هر ماه «اسفند» نام دارد، از این‌روی در روز اسفند از ماه اسفند یا پنجم اسفندماه، در آستانه بهار طبیعت و نوشدن زمین «جشن اسفندگان» برپا می‌شود. جشن اسفندگان، چنان که از «آثارالباقیه» و «التّفهیم» ابوریحان بیرونی، «زین‌الأخبار» گردیزی، «شرف‌نامه» نظامی گنجوی و «شاهنامه» فردوسی برمی‌آید، جشن ویژه زنان بوده است که در آستانه سال نو در روز پنجم اسفندماه برگزار می‌شده است. در این جشن که آن را "مردگیران" می‌نامیدند، زنان از مردان آرزوها می‌خواستند. زنان خود را می‌آراستند و در طول روز در کوی و برزن به پایکوبی و شادی می‌پرداختند. در پایان آن روز، رفتن به نیایشگاه در شمار آیین‌های این جشن بود. دختران نیز از این جشن سهمی داشتند چون برخی این جشن را ویژه "عروسان نادیده‌شوی"، یعنی "دختران شوهرنکرده" دانسته‌اند. دختران در این روز جشن می‌گرفتند و به کام دل شادی می‌کردند. در این جشن زنان کوی و بازار را از  روال هر روزه می‌انداختند و در واقع زنان در آن روز حاکم بر شهر بودند. دختران و زنان شادمانه دسته‌های گل به دست می‌گرفتند. به سخن دیگر اسفندگان در فرهنگ ایرانی جشن زنان یا جشن آزادی زنان بوده است.

پاسخ به سخنان محمد تقی رهبر

پاسخ فعالان میراث فرهنگی اصفهان به سخنان محمد تقی رهبر:

میراث فرهنگی را بهانه ای برای تسویه حساب‌های جناحی نکنیم

«حجت الاسلام محمدتقی رهبر»، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی چند روز پیش در سخنانی درباره وضعیت نابسامان میراث فرهنگی اصفهان گفته بود: «طی سال‌های اخیر کار جدی برای میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان صورت نگرفته‌ است.» او این سخنان را در پاسخ به اظهارات رئیس جمهور بیان کرد که گفته بود: «سازمان میراث فرهنگی در زمان ریاست مشایی و بقایی به اندازه 60 سال کار انجام داده ‌است.» وی در ادامه از رئیس جمهور پرسیده بود: «اگر ممکن است کارهایی که انجام گرفته را به خصوص در اصفهان، نشان بدهند. این حجم کار کجا انجام شده ‌است؟» در پاسخ به سخنان محمد تقی رهبر، جمعی از فعالان میراث فرهنگی اصفهان نامه ای سرگشاده منتشر کردند. متن این نامه به شرح زیر است: 

« این روزها، از بین هزاران مشکل و نابسامانی موجود همچون بحران آب زاینده رود و لطمات جبران ناپذیر به کشاورزان منطقه شرق اصفهان، آلودگی هوا، تخریب روز افزون خاک، بیکاری فزاینده جوانان، رشد تورم، وضعیت نامساعد نشر کتاب و مطبوعات، و هزاران مشکلی که گریبان‌گیر مردم است و تاثیرات منفی بسیار جدی بر سلامت تن و روان مردم اصفهان دارند، «حجت الاسلام محمدتقی رهبر»، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی پس از سخنان رئیس جمهور در حمایت از مدیران قبلی این سازمان، از خود واکنش نشان داده و زبان به انتقاد از این سازمان گشوده اند؛ هرچند که به نظر می رسد که این انتقادهای دیرهنگام، بیشتر جنبه سیاسی داشته و در راستای زیر سوال بردن عملکرد جریان موسوم به انحرافی در دولت، آن هم در آستانه انتخابات مجلس بیان می‌شود اما صرف نظر از انگیزه واقعی بیان این انتقادات لازم می‌دانیم نکاتی را یادآوری نماییم:

به مناسبت ۴۵ اُمین سال درگذشت فروغ فرخزاد

گل و گیاه در اشعار فروغ فرخزاد* 

دکتر بهرام گرامی**

فروغ فرخزاد در 15 دی ماه سال 1313 خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. پدرش نظامی و سختگیر و مادرش خانه دار و کمابیش سنّتی بود. چهار برادر و دو خواهر داشت و خود فرزند سوّم خانواده بود. با تمام کردن دبستان، به دبیرستان خسروخاور رفت. شانزده ساله و در کلاس نهم بود که با پرویز شاپور، نوۀ خالۀ مادرش که تقریباً  14 سال از او بزرگتر بود و دانشگاه را تمام کرده بود، ازدواج کرد. در 29 خردادماه 1331 که هفده سال و نیم داشت پسرش کامیار را به دنیا آورد و در 17 آبان 1332 که هنوز نوزده ساله نشده بود از شوهرش جدا شد (1،2) و حقّ سرپرستی فرزندش را برای همیشه از دست داد (3). در سال 1335 سفری 14 ماهه به ایتالیا و آلمان کرد تا به قول خودش بهتر بتواند نفس بکشد، فریاد بزند و بخندد. در سال بعد به چند کشور دیگر اروپایی رفت. از شهریور 1337 به فیلم‌سازی روی آورد و زیر نظر ابراهیم گلستان به تولید فیلم های کوتاه پرداخت که برخی از آنها برندۀ جوایزی معتبر گردید. در سال 1341، پسر خردسال یک زوج جذامی در جذامخانۀ تبریز را بفرزندی خواند و به تهران آورد. سه چهار سالی قبل از مرگش با خوردن قُرص دست به خودکُشی زد. سرانجام در بعد از ظهر 24 بهمن 1345، در سی و دو سالگی، هنگام رانندگی، براثر تصادف جان خود را از دست داد و در گورستان ظهیرالدوله، بالاتر از تجریش در جادۀ دربند، به خاک سپرده شد (1،2). "فروغ بضاعتی اندک از شعر کهن و تسلّطی بسیار بر اوزان عروض داشت" (4). اشعار او بیشتر دربارۀ خودش است: یاد کودکی و نوجوانی، تلخی‌های خانواده، و فاش‌گویی در عشق‌ورزی. "حجاب رمز و راز از گِرد خود برگرفت تا از مرد کشف حجاب کند و به او حیاتی نو بخشد" (5). فروغ با شکستن قیدهای همسری و مادری به آزادی دلخواهش رسید و تازه فهمید که این آزادی چقدر پوچ و مبتذل بوده است و برای رهایی از رنج اینگونه زیستن به پاخاست و تولدی دیگر یافت (6). از فروغ پنج مجموعه شعر برجای مانده: اسیر (1331، با تغییرات 1334)، دیوار (1335)، عصیان (1336)، تولّدی دیگر (شامل سروده های 1338 تا 1342) و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، که پس از درگذشت او انتشار یافت. در این نوشتار، به سَبک و روال دیگر کارهای این نگارنده در مورد گل‌ها و گیاهان در اشعار شاعران، ابتدا نام و مشخصات گونۀ گیاهی و ویژگی های مورد توجّه شاعر، و سپس بخشی از شعر، حاوی نام گونۀ گیاهی، آورده شده، در حدّی که معنی مُحَصّلی از آن بخش به دست آید. برخی از واژه‌ها معنی شده و در بعضی موارد شواهدی از شعر قدیم فارسی نیز ارائه گردیده است. در زیر هر شعر، نام مجموعه در سمت راست، نام شعر در وسط، و شمارۀ صفحه در سمت چپ آورده شده است (1). گونه های گیاهی به ترتیب الفبایی آمده اند (7). 

پرویز رجبی درگذشت

دکتر پرویز رجبی درگذشت

پرویز رجبی، جمعه 21 بهمن‌ماه در سن 72 سالگی در اثر بیماری سرطان در منزلش درگذشت. از  پرویز رجبی به عنوان تاریخ‌نویس، مترجم و نویسنده می‌توان آثاری همچون «هزاره‌های گمشده»، «سده‌های گم‌شده»، «ایران شناسی»، «تاریخ ایران در دوره ایلامی»، «تاریخ ایران در دوره سلوکیان و اشکانیان»، «کریم‌خان زند و زمان او»،  «جشن‌های ایرانی»، و «تخت جمشید بارگاه تاریخ » را نام برد. همچنین کتاب‌هایی مانند «از زبان داریوش»، «کویر ایران»، «مارکوپولو در ایران»، «شهریاری ایران» و «هنر جهان اسلام» از جمله آثاری هستند که توسط وی ترجمه شده است. دو مصاحبه جنجالی دکتر پرویز رجبی در تاریخ‌های 12 آبان ماه 1388 و 20 دی ماه 1388 با روزنامه اعتماد، با انتقاد بسیاری از پژوهشگران و دوستداران ایران رو به رو شد. از دیدگاه منتقدان، وی در این سخنان حقایق تاریخی را نادیده گرفته و با مغلطه‌های فراوان سعی در توجیه و تفسیر برداشت‌های نادرست خود از تاریخ ایران داشته است. برخی منتقدان از این روش جاری در آثار و مصاحبه‌های دکتر رجبی با عنوان «مکتب تاریخ زدایی رجبی» نام بردند. وی همچنین در برنامه «در قلمروی تاریخ» در صدای جمهوری اسلامی به عنوان کارشناس سخن می‌گفت. همکاری ناصر پورپیرار با رجبی در ویرایش کتاب «از زبان داریوش» نیز یکی از انتقاداتی بود که همواره درباره او مطرح می‌شد.  

نوشتاری از دکتر دوستخواه

بازتاب فرهنگ باستانی ایران در ادب فارسی 

دکتر جلیل دوستخواه

ایرانیان در روزگار باستان، پدیدآورندگان ِ فرهنگ و ادبی گسترده و گران‌مایه بودند که امروز بخشی از داده های آن را در دست داریم و از بخش‌های ناپدیدشده‌ی آن نیز نشانه‌ها و اشاره‌ها و نام‌ها و گاه گُزینه‌هایی به ما رسیده است. مجموعه‌ی نام بُردار به اوستا، بزرگ‌ترین و کهن‌ترین یادمان ِ فرهنگی ِ نیاکان ماست که در آن، همه‌ی سرودهای پنج‌گانه‌ی گاهان و نیز بخش "وی دیو داد" (مشهور به وندیداد) به همان اندازه و ساختار روزگار باستان در دست است؛ امّا از دیگر بخش‌های آن، بیش از یک چهارم آن چه را که در دوره‌ی ساسانیان بوده است، در اختیار نداریم. خوشبختانه همه‌ی این بازمانده‌ها به زبان فارسی دری و دیگر زبان‌های زنده‌ی جهان برگردانیده شده است. از سده‌ی هیجدهم میلادی بدین سو، دانشمندان زبان‌شناس و فرهنگ‌پژوه بسیاری از سرزمین‌های گوناگون از هندوستان تا اروپا و آمریکا و سپس خود ِ ایران به کاوش و پژوهش در این مرده ریگ ِ ارجمند ِ کهن پرداخته و انبوهی از گفتارها و کتاب‌ها و گزارش‌های دانشگاهی را در این راستا نشر داده اند. امّا در همه‌ی این کوشش‌ها و کُنِش‌ها، افزون بر شناخت ِ گنجینه‌ی بازمانده از فراسوی ِ هزاره‌ها، یک نکته‌ی ِ کلیدی، ویژگی دارد که اثربخشی‌ی آن در فرهنگ پسین ایرانی و ادب ِ فارسی ِ دَری تا چه پایه بوده است و رشته های پیوند ِ میان دو بخش از فرهنگ ِ دیرینه بُنیاد ِ ایرانیان در دو سوی مرز ِ تاریخی ِ تازش ِ تازیان، چه نمودهایی داشته است و دارد؟

سد گتوند میراث فرهنگی را تخریب می کند

آرامگاه حالوزال و راه‌های آبماهیک غرق می شود

 با آغاز مرحله دوم آبگیری سد گتوند، صدها هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع روستاییان در شهرستان‌های لالی و مسجد سلیمان و روستاهای «گارا» و آبماهیک به زیر آب رفته و یا در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند. بی‌خبری مردم آبماهیک از جزئیات آبگیری مرحله دوم و بلاتکلیف ماندن وضعیت تملک اراضی و معیشت آنها و عدم اطلاع‌رسانی به موقع مجریان سد، طی دو روز اخیر موجب غرق شدن تعدادی از دام‌های اهالی روستای گلزاری شده است. با آغاز مرحله دوم آبگیری سد گتوند، صدها هکتار از اراضی کشاورزی و مراتع روستاییان در شهرستان‌های لالی و مسجد سلیمان و روستاهای «گارا» و آبماهیک به زیر آب رفته و یا در معرض غرق شدن قرار گرفته‌اند. به گزارش آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز)، علاوه بر به زیر آب رفتن مناطق گارا و آبماهیک، با بالا آمدن آب رودخانه کارون و گسترش دریاچه سد گتوند علیا، نگرانی مالکان و مردم ساکن روستاهای «گُلزاری»، «پابَراَفتَو»، «دَمِ تنگ»، «سربیشه» و «دوتو» از قطع مسیر ارتباطی منطقه آبماهیک با دنیای بیرون قوت گرفته است. ایمان محمدی از اهالی روستای گلزاری در گفتگو با خبرنگار ایبنانیوز، ضمن ابراز نگرانی از قطع راه‌های ارتباط روستایی، گفت: در حال حاضر پل «تلک» تنها راه ارتباطی این روستاها با شهرستان لالی در معرض غرق شدن قرار گرفته است و در صورت غرق شدن این پل، مردم هیچ راهی برای نجات خود جان خود نخواهند داشت.

کوه‌های کشورم: ادیب برومند

کوه‌های کشورم

تازه‌ترین سروده استاد ادیب برومند 

همراه با عکسی بی نظیر از محمد سلطان الکتابی: دورنمای دماوند از فراز کوه کرکس در اصفهان*  

از دل و جان دوستدار کشورم / دوستدار کشوری نام آورم

نام او از روزگار باستان / بوده بس فخرآفرین در دفترم

نام این بشکوه مرز جان فزای / بسترد گرد ملال از خاطرم

کوه‌های سربلندش آکنند / پهلوانی فر غروری در سرم

عاشقم بر کوهسارانش به جان / وآن غروب دلکش زرین فرم

آتش افشاند دماوندم به بر / گر نباشد مهر ایران همبرم**

ناکارآمدی مدیران، فرصتی طلایی را از اصفهان ربود!

فرصت ثبت محور تاریخی – فرهنگی- طبیعی اصفهان از دست رفت!

امسال به جای 399 اثر، تنها پرونده دو اثر از ایران جهت ثبت جهانی فرستاده شد  

 

عکس:  اصفهان- باغ شهر *  

با عدم ارسال پرونده ثبت محور تاریخی- فرهنگی اصفهان به یونسکو، فرصتی استثنایی برای ثبت همزمان 399 اثر تاریخی و ثبت بلندترین محور تاریخی به طول 6 کیلومتر به نام ایران از دست رفت. پس از تغییرات مدیریتی در اداره میراث فرهنگی اصفهان، با وجود وعده‌های محسن مصلحی، سرپرست این اداره و مسئولان وقت پرونده محور تاریخی– فرهنگی مبنی بر ارسال این پرونده در موعد مقرر به یونسکو، این امر تحقق نیافت و پرونده ای دیگر جایگزین آن شد و فرصت دفاع، پیگیری و رفع موانع موجود جهت تکمیل پرونده نیز از حامیان و دوستداران آن گرفته شد. گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها طی یک ماه و نیم گذشته نشان می دهد که پس از علنی شدن تغییر مدیریت سازمان متولی این امر، یعنی اداره میراث فرهنگی اصفهان، بسیاری از سازمان های مردم نهاد، نهادهای خصوصی، مراکز دانشگاهی و به عبارتی دیگر بیشتر کارشناسان مستقل با این تغییر به مخالفت برخاستند و اعلام نمودند که این تغییر مدیریت درست یک ماه مانده به ارسال پرونده ثبت محور تاریخی، ضربه جبران ناپذیری بر پیکره آن وارد آورده و مانع از تحقق آن خواهد شد.