بنیان آشیان واله را برهم زدند

کاشی‌های گنبد آرامگاه واله اصفهانی

 به بهانه مرمت برچیده شد

ایران‌نامه – شاهین سپنتا: کاشی‌های زیبای گنبد آرامگاه واله، هنرمند نامدار اصفهانی، به بهانه مرمت به طور کامل برچیده شده است و پس از گذشت چند ماه، هنوز اثری از مرمت در این بنای تاریخی دیده نمی‌شود. کار مرمت بنای تاریخی آرامگاه واله اصفهانی، بازمانده از دوران قاجار، که توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در دست انجام است بدون نظارت و همکاری سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان مجتمع فرهنگی تخت فولاد آغاز شده است و در حالی که قطعات خرد شده کاشی معرق از روی گنبد تراشیده شده و در اطراف این بنا پراکنده شده است، کار مرمت به صورت نیمه‌کاره رها شده و بیم آن می رود که با فرا رسیدن پاییز و زمستان و بارندگی‌های فصلی، آسیب‌های بیشتری به این بنا وارد شود. آرامگاه واله اصفهانی در میان باغی واقع است که اکنون در اختیار معاونت فرهنگی ستاد احیاء امر به معروف و نهی از منکر شهرستان اصفهان قرار دارد.

           

                                              گنبد آرامگاه واله پس از تخریب 

                          

                                              گنبد آرامگاه واله پیش از تخریب

                             

                                   عکسی قدیمی از آرامگاه واله در دوران قاجار

رضایی مدیر این مرکز درباره شیوه مرمت آرامگاه به ایران‌نامه گفت: «چند ماه پیش که بخش‌هایی از کاشی‌های گنبد آرامگاه واله ترک خود و ریزش کرد موضوع را طی مکاتباتی به سازمان میراث فرهنکی و مجتمع تخت فولاد و شهرداری منطقه شش اعلام کردیم و درخواست مرمت آن را داشتیم اما این سازمان‌ها اقدامی نکردند و احتمال داشت که ریزش کاشی‌ها خطر جانی برای مردم داشته باشد، سرانجام سازمان آتش‌نشانی وارد عمل شد و اطراف بنا را محصور نمود. سپس از اوایل تابستان سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در اینجا داربست فلزی زده است و کاشی‌های گنبد را جمع کرده و آن را به حال خود رها کرده و رفته است و با این که چند بار از آنها خواسته‌ایم کار را تمام کنند، برای اتمام مرمت مراجعه نداشته‌اند.»

باغی که آرامگاه واله اصفهانی در آن واقع است و در زمان زندگی او به نام «والهیه» نامیده می‌شد، بخشی از باغ نگارستان یکی از باغ‌های معروف صفوی است. باغ واله در جنوب باغ‌های سعادت آباد قرار داشت و از طرف محمد حسین خان صدر اصفهانی (نظام الدوله) که در آن هنگام حاکم نظامی اصفهان بود و دوستی عمیقی بین او و واله وجود داشت، در اختیار واله قرار گرفت. واله، ساختمان چهار فصل کوچک و زیبایی در انتهای جبهه غربی باغ بنا کرد که نشست‌های ادبی و فرهنگی او و دوستانش در آن برگزار می‌شد و آرامگاهی نیز تقریبا در میانه باغ برای خود ساخت.

 بر روی مزار او گنبدی ظریف و زیبا بر روی هشت ستون سنگی استوانه‌ای قرار دارد که در حدود سال 1350 خورشیدی مرمت و با کاشی معرق مزین شد و در گلویی داخل گنبد سروده‌هایی از «طلعت اصفهانی» در رثای واله سروده شده که به خط استاد حبیب اله فضائلی گچ‌بری شده است.

 در زیر آن، سنگ آرامگاه او که قبل از درگذشت به وسیله خود او نوشته شده، واقع است که از نمونه‌های نفیس و ارزشمند هنر خوش‌نویسی ایران به شمار می‌رود ولی اکنون در زیر یک قاب شیشه‌ای کدر و زنگار گرفته از دیدگان پنهان است.

 محمدکاظم واله اصفهانی، استاد خوشنویسی، شاعر و ادیب اصفهانی در سال 1118 خورشیدی (۱۱۵۲ ه‍.ق) در اصفهان دیده به گیتی گشود. واله، یکی از خوش‌نویسان و شاعران دوره فتحعلى‏شاه قاجار به شمار می‌آید که در خوش‌نویسی خط به شیوه‌های تعلیق، نستعلیق و ناخنی (در آن به جای استفاده از جوهر و قلم، با فشردن کاغذ در بین دو ناخن انگشت میانی و شست، کاغذ را تغییر شکل می‌دهد و بدین ترتیب کلمات شکل می‌گیرند) استاد بود و شکسته را نیز خوش می‌نوشت.

چنان که یاد شد، یکی از نمونه‌های ممتاز هنر او، سنگ مزار آرامگاه خودش در باغ واله واقع در تخت فولاد اصفهان است که حرکات و استوارى خط او را نشان مى‏دهد. گویند پس از مرگ واله دیگر چنین قطعات خط تعلیق دیده نشده است و به تعبیر فضائلى در اطلس خط: «...خط تعلیق در اصفهان به دست واله بر سنگ مزارش نقش بست و براى همیشه بر خاک واله نشست...»

واله در سال 1193 خورشیدی (1229ق) درگذشت. از اوست:

از بس که در گلستان، ذوق اسیریم بود / شکل قفس نهادم بنیاد آشیان را

تا از که داشت پیغام این باد صبحگاهی / کاورده در ترانه، مرغان نغمه خوان را