تخریب حمام تاریخی زعفرانی

حمام زعفرانی اصفهان در آستانه نابودی

ایران‌نامه‌-مهدی فقیهی: یکی از حمام‌های تاریخی و گمنام اصفهان که در دل بافت تاریخی محله جوباره و در انتهای کوچه منارسفید واقع شده، حمام زعفرانی است که قدمت آن به پیش از دوره قاجاریه می‌رسد، اما اکنون به حال خود رها شده است و در آستانه ویرانی قرار دارد. حمام زعفرانی و حمامی صاحب آن که تاکنون فراز و نشیب‌های بسیاری را به خود دیده و بی‌مهری‌های زیادی را تجربه کرده‌اند، پس از سال‌ها تلاش و استقامت به پایان کار خود رسیده‌اند. پای صحبت‌های حمامی پیر می‌نشینم. سفره دلش باز می‌شود و می‌گوید: از اولین مالکان حمام فردی بود به نام «استاد علی» که تا سال 1321 خورشیدی حمام را به شکل تقریباً سالم در اختیار داشت بعد از آن آقای «حسین مدرسه» مالک حمام شد ولی وی پس از چندی تلاش و کار بی وقفه و حفظ و حراست از ساختار زیبا و سنتی حمام، دار فانی را بدرود گفت که به دنبال آن مالکیت این حمام به دست وارثانش که یکی از آنها  فرزندش «اصغر مدرسه» بود، واگذار شد.

اصغر مدرسه که اکنون 75 سال دارد از 6 سالگی مسئولیت امور حمام را بر عهده گرفت و طی سالیانی پرفراز و نشیب از آن نگهداری نمود. وی در ابتدای کار که هنوز ترکیب اولیه حمام دست نخورده باقی مانده بود به مانند دیگر حمام‌های تاریخی برای گرم نمودن فضاها و ارکان داخلی حمام از موادی مانند ذغال سنگ و نفت استفاده می نمود ولی پس از آن که به تدریج در خانه‌ها و منازل مسکونی حمام‌های جداگانه و مجزا شکل گرفتند، اداره بهداشت آن زمان به آقای اصغر مدرسه برای تغییر شکل دادن طرح سنتی حمام به صورت کنونی تذکراتی داد، به دنبال آن مالک حمام زعفرانی ناگزیر برای ادامه حیات حمام با هزینه  شخصی خود اقدام به نوسازی و بازسازی حمام به شیوه نوین نمود که از جمله این اقدامات می‌توان به لوله‌کشی گاز و آب در قسمت‌های مختلف حمام، احداث واحدهای انفرادی و نمره ای مجهز به دوش آب در جای مخازن آب قدیمی، مرمت و تعمیر کف و ازاره‌های حمام با کاشی و موزائیک و نیز عقب‌نشینی دو متری از منازل اطراف برای پیشگیری از صدمه دیدن این واحدها به خاطر رطوبت ناشی از حمام، اشاره کرد.  

                       

                         

                         حمام تاریخی زعفرانی- عکس: مهدی فقیهی/ 11 تیرماه 89

در عین حال ساخت و ساز حمام‌های خصوصی در منازل باعث شد که تمامی حمام‌های عمومی خصوصاً حمام زعفرانی نه تنها سود دهی نداشته باشند بلکه بار مالی مضاعفی را بر دوش مالکان خود تحمیل کنند. مشکلات یادشده به علاوه کمبود درآمد و تخریب و تعمیرهای مکرری که آقای مدرسه با هزینه شخصی خود در این حمام صورت داد باعث شد که در سال 1377 این حمام تاریخی به مدت شش ماه تعطیل شود و به دنبال آن تمامی در و پنجره های حمام توسط افراد سودجو به سرقت رود.

 به هر حال ایشان که در حال حاضر در سن 75 سالگی احتیاج به بازنشستگی و استراحت دارند و دیگر از این شغل راکد و کم درآمد خسته شده‌اند چندی پیش بنابر درخواست شریکان حمام که فرزندان دیگر مرحوم حسین مدرسه هستند، برای فروش حمام به سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان اعلام آمادگی کرد که سازمان مطبوع نیز با تأیید یکی از کارشناسانش به نام آقای «علیان» حمام نام برده را تاریخی تشخیص داد، ولی به دلیل کمبود بودجه  اقدامی جهت خرید حمام مذکور نمی‌نماید.

پس از این ماجرا مالک و مالکان حمام زعفرانی تصمیم می گیرند که حمام مذکور را تخریب نمایند تا حداقل بتوانند از زمین آن استفاده کنند در عین حال با اعلام سازمان میراث فرهنگی مبنی بر تاریخی بودن حمام زعفرانی و عدم اجازه برای تخریب آن ناگزیر حمام مذکور به حال خود رها می‌شود تا به مانند بسیاری از بناهای تاریخی دیگر که در شرف تخریب و تعطیلی هستند به دست فراموشی سپرده شود.

متأسفانه امروزه بسیاری از این حمام های سنتی زیبا یکی پس از دیگری از بین می روند که از نمونه‌های آن می‌توان به «حمام خسرو آقا» در تقاطع خیابان سپه و استانداری و «حمام مریم‌بیگم» در مسیر خیابان میرداماد اشاره کرد. اکنون تعداد اندک حمام تاریخی بر جای مانده نیز در معرض خطر نابودی قرار گرفته اند.