اسفندگان روز مهر نیست!

روز اسفند از ماه اسفند، روز مهر نیست !

جشن اسفندگان، از سوی گروه های مختلف ایرانیان در سراسر جهان به روش های گوناگون گرامی داشته شد. هم میهنان زرتشتی نیز در کنار دیگر ایرانیان همچون سال های گذشته با برگزاری برنامه های متنوع جشن اسفندگان "روز ملی زن" را گرامی داشتند. در یکی از این برنامه ها که به مناسبت روز ملی زن در دبیرستان دخترانه انوشیروان برگزار شد، پیام دکتر اردشیر خورشیدیان فرنشین انجمن موبدان تهران به آگاهی همگان رسید. وی در این پیام گفته بود: « اخیرا برخی از نیک اندیشان ایرانی کوشش دارند که این روز بزرگ را روز عشق ایرانیان معرفی کنند و مردم را از گرامی داشت روز "والنتاین" که هیچ ربطی به دین و فرهنگ ایرانی ندارد، باز دارند که هر چند نفس کار بسیار اندیشمندانه و درست و مسئولانه است، ولی از روی نا آگاهی است. همه باشندگان در این مجلس فرخنده و همه ایرانیان باید بدانند که روز عشق ایرانیان، روز مهر از ماه مهر و "جشن مهرگان" می باشد، چرا که « مهر » به مفهوم عشق ورزی همراه با پایبندی به عهد و پیمان می باشد و نمی تواند به جشن اسفندگان که روز بزرگداشت زن است محدود شود. ایرانیان باور دارند که علاوه بر عشق ورزیدن به زن و زندگی، باید به همه هستی و خالق یکتا و بی همتای آن، عشق ورزید. از این رو عشق به اعضای خانواده و هم کیش و هم میهن و همنوع و همه مظاهر نیک موجود در طبیعت، به روز مهر از ماه مهر و جشن مهرگان اختصاص دارد و باید اجازه داد که جشن اسفندگان ویژه گرامیداشت بانوان ارجمند و بزرگداشت زن و زندگی باشد. »

موبد پدرام سروش پور، نیز در آیین دیگری درباره جشن اسفندگان گفت: « برخی مردم به اشتباه روز عشق ایرانیان را روز جشن اسفندگان می­دانند که این نادرست است، زیرا جشن اسفندگان روز پاسداشت زمین و زن است، و با وارد کردن روز عشق در این جشن، جایگاه مادر را کم­رنگ می­کنیم و در اصل جشن اسفندگان با باور بزرگداشت روز زن و زمین از کهن برای ما به یادگار مانده­است.»

وی در ادامه سخنانش افزود: «جشن عشق و مهر در فرهنگ ایرانی که در واقع همان عشق اهورایی به تمام آفریدگان اهورامزدا است، جشن مهرگان است، که دارای باوری دیرینه و پربار است، که هزاران سال پیش از جشن والنتاین اروپایی در ایران وجود داشته است.»

دکتر اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان در مجلس نیز دراین مورد گفت: « ما که خودمان مهرگان داریم، چرا باید ولنتاین را جشن بگیریم؟ »

‌‏نماینده زرتشتیان در مجلس افزود: « اگر نتوانیم فرهنگ ایرانی را به درستی به جوانان خود معرفی کنیم،‌‏‌‏ آنها به دنبال سطحی‌‏نگری رفته و به فرهنگ کشورهای دیگر که با فرهنگ ما سنخیتی ندارد پناه می‌‏برند. »

اسفندیار اختیاری با تاکید بر جایگاه جشن مهرگان به عنوان روز مهر ایرانی یاد آور شد:«‌‏جشن مهرگان، ‌‏جشن مهر و دوستی باطنی و واقعی در میان ایرانیان است، اما چون جوانان ما با مهرگان آشنایی ندارند، ‌‏ولنتاین،‌‏ را جشن می گیرند، ‌روزی که هیچ سنخیتی با فرهنگ ایرانی ما ندارد.» 

وی ادامه داد: « ‏تاریخ ایرانی، ‌‏تاریخی غنی و پربار است اما آگاهی جوانان ایرانی از جشن‌‏های ملی خود بسیار اندک شده است. »

نماینده زرتشتیان افزود: « ‌‏وقتی جوان ایرانی مهرگان را که چندین هزار سال قدمت دارد، نمی شناسد ‌‏خیلی طبیعی است که ولنتاین را به عنوان جشن عشق بپذیرد.» 

جواد مفرد کهلان پژوهشگر دیگر نیز بر این باور است که جشن والنتاین ریشه در باورهای آیین مهر دارد که پیش از فراگیر شدن آیین مسیح در امپراتوری روم بین مردم رایج بود. وی نیز روز مهرورزی ایرانیان را روز جشن مهرگان می داند و تاکید دارد که نظریه انطباق والنتاین با اسفندگان به مناسبت نزدیکی این دو روز، یک نظریه انحرافی است. جواد مفرد کهلان در این مورد می نویسد:

« زمان امپراتور کلاودیوس (41-54 بعد از میلاد) که بنیاد جشن والنتاین به زمان وی منسوب است؛ هنوز مسیحیت نضج نگرفته بود و داشت از سنن میترایی (مهری) برای رشد و گسترش خود بهره می گرفت؛ پرستش ایزد ایرانی مهر در امپراتوری روم تحت عناوین مختلف در اوج محبوبیت خود بوده است. می دانیم ایزد مهر (خداوند زورخانه ها و ورزش های رزمی ایرانیان= پوریای ولی اساطیری = بسیار نیرومند) در واقع خداوند خورشید و مهر و سلامتی و عهد و پیمان به شمار می رفته است...»

وی در ادامه می افزاید: « ... نظریه انطباق والنتاین با الهه زمین ایرانیان سپندارمذ که لابد به مناسبت نزدیکی ( و نه مقارنت ) روز والنتاین با ایام ماه اسفند ( ماه الهه سپندارمذ ) بدین نظریه انحرافی رسیده اند، می دانیم روز والنتاین در اواخر ماه بهمن واقع است نه در اسفند ماه لذا مطابقت سپندارمذ با والنتاین تاب انتقاد ندارد. می دانیم روز والنتاین دقیقاً در اواسط فوریه یعنی اواخر بهمن ماه واقع است. لقب پوریای ولی ایزد مهر یعنی یاور بسیار نیرومند نشانگر آن است که والنتاین ( سالم و نیرومند) از ترجمه لاتینی همین لقب ایرانی نام ایزد مهر پدید آمده است. می دانیم ایزد مهر همچنین دارای عناوین بهرام ( رامش نیک دهنده )، ائیریامن ( دوست منش)، بهمن ( نیکومنش ) بوده است که هر یک از اینان بعداً نام ایزد و امشاسپندی جداگانه به حساب آمده است. مسلم به نظر می رسد پیش ایرانیان باستان ایزد مهر ایزد آغاز و پایان هر دو جشن چله بزرگ و کوچک بهمن ماه بوده است که از اولی جشن های سده و شب یلدای ایرانیان و عید کریسمس مسیحیان و از دومی همین والنتاین غربیان به یادگار مانده است. در جشن مهرگان منسوب به ایزد مهر حتی پادشاهان هخامنشی کنار مردم به طرب و خوشی و رقص و شادمانی می پرداخته اند.