بهشت فیروزه‌ای در نقش جهان
کتیبه‌هایی که مرمت آثار تاریخی را سفارش می کنند!
ایران‌نامه- مهدی فقیهی: مسجد جامع عباسی از جمله آثاری است که با برخورداری از معماری اصیل و بی مانند همواره به عنوان یکی از باشکوه‌ترین مساجد ایرانی عصر صفوی مطرح بوده است. بنای مذکور که با اسامی دیگری هم‌چون مسجد شاه، مهدیه و سلطانی نیز شناخته می‌شود، در زمان شاه عباس اول و توسط استاد معمار «علی اکبر اصفهانی» در فاصله سال‌های 1020 (ه.ق) تا سال 1025 (ه.ق) به سبک و سیاق چهار ایوانی، ساخته شد. در ابتدای ورود به مسجد، سردری را مشاهده می‌کنیم که با استفاده از آرایه‌ها و کتیبه‌های کاشی‌کاری تزئین‌شده، هر فرد صاحب ذوقی را به درون بنا فرامی‌خواند. در بخش‌های داخلی نیز مجموعه‌های مختلفی با معماری پرکار و دیدنی مشاهده می‌گردد که در زمان جانشینان شاه عباس اول خصوصاً شاه‌صفی، شاه عباس دوم و شاه سلیمان تا سال 1077 (ه.ق) به انجام رسیده‌اند. از بخش‌های مهم این اثر ماندگار گنبدخانه عظیم 54 متری و مناره‌های رفیع 48 متری است که به همراه صحن وسیع مرکزی، دو مدرسه جانبی سلیمانیه و ناصریه، ایوان‌های چهارسوی بنا و شبستان‌ها و رواق‌های فصلی همچنین محراب و منبر نفیسی از سنگ مرمر است که زینت‌بخش این اثر جاودانه شده‌اند. آنچه که در این بنا قابل ذکر و توجه می باشد وجود کتیبه‌های متعددی است که با مضامین مختلفی نظیر آیات قرآن، احادیث و برخی فرامین حکومتی با خط خوش اساتیدی چون عبدالباقی تبریزی، محمدرضا امامی، محمد صالح اصفهانی، علیرضا عباسی، ادیب محبی، محمد غنی و محمد شریف شیرازی به نگارش درآمده‌اند.
تصویرهایی از کتیبه ها که توسط دوست عزیز محمد سلطان الکتابی تهیه شده
برای دیدن عکس ها با اندازه اصلی آنها را ذخیره کنید
کتیبه‌های یاد شده که همگی بر بدنه فیروز فام سفالینه‌های لعاب‌دار طرح‌اندازی شده‌اند، دربردارنده تعدادی از آیات قرانی و احادیث مذهبی می‌باشند که با روح معنوی متجلی در مسجد سازگار بوده و مسلمانان را به امور خیر و باقی و صالحات دعوت می‌نمایند. از آن جمله این کتیبه‌ها هشت لوحه کوچک است که بر دو بدنه کاشی‌کاری شده طرفین سر در ورودی، به خط مشکی بر زمینه فیروزه‌ای خوش رنگ نگاشته شده‌اند.
ترجمه این کتیبه‌ها در زیر آورده می‌شود: «خداوند تبارک تعالی فرمود همانا مرمت می کند مساجد خدا را کسی که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز به پای می دارد و زکات می‌دهد و نمی‌ترسد جز از خدا پس شاید آنان از هدایت شدگان باشند.»
در ادامه همین کتیبه روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده که فرموده: «اگر مردی را دیدید که مسجدی را مرمت می‌کند بدانید که او از اهل ایمان است.»
جدای از کتیبه‌های یاد شده در الواح و خطوط جلوخان همین سردر نیز به خط ثلث زرد رنگ بر زمینه کاشی خشت لاجوردی ابتدا نقل معروف پیامبر که «من شهر علم هستم و علی در آن» است، آورده شده و بر دو جانب شرقی و غربی سر در به خط نستعلیق معرق سفید بر زمینه کاشی لاجوردی دو بیت شعر به خط عربی منقور که ترجمه آن معنی زیر را را به دست می دهد: «صدا بزن علی را که مظهر شگفتی هاست و می بینی که او کمکی است برای تو در سختی ها» و «او هر هّم و غمی را از بین می‌برد تصدیق می نماید پیامبری تو را ای محمد و ولایت تو را یا علی»
نویسنده کتیبه اخیر، شخصی است که ادیب مجلسی نام دارد، علاوه بر این کتیبه، در نمای خارجی سردر مسجد شاه که به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی نوشته شده شرح زیرآمده است: «خداوند بلند مرتبه فرمودند مسجدی که از روز اول بر پایه تقوا بنا گردد سزاوارتر است برای تو که در آن اقامه نماز کنی. در آن مسجد مردان پاکی هستند که دوست دارند تهذیب نفس کنند و خداوند مردان پاک را دوست دارد. از ابن عباس رضی الله عنه نقل است که رسول خدا فرمود: همانا علی وصی و جانشین من است و فاطمه همسر او سرور بانوان جهان و دختر من است و حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشت هستند. هر کس از آن ها حمایت کند، به درستی که از من حمایت کرده و هر کس با آنان دشمنی کند به درستی که با من دشمنی کرده و هر کس به آنان کمک کند در واقع به من کمک کرده و هر کس به آن ها ظلم و ستم کند مثل این است که به من ظلم کرده باشد. هر کس به آن ها احسان کند به درستی که به من احسان کرده و هر کس با آنان اتصال داشته باشد به خداوند وصل شده است. هر کس با آنان قطع رابطه کند در واقع از خدا قطع ارتباط کرده و هرکس به آن ها یاری کند خدا او را پیروز می گرداند. خار می شود هر کس که آن ها را خار کند. خدایا هر کس که برای او از اولیا و پیامبرانت واهل بیت آنها، سند گران بهایی دارد پس علی و فاطمه و حسن و حسین اهل بیت (نزدیکان من ) و مورد اطمینان من هستند پس همه زشتی و ناپاکی را از آن ها دور کن و آنان را به بهترین وجه تمیز گردان.