خبرهای میراث معنوی خوشایند نیست

میراث معنوی همچون میراث فرهنگی‌ ارزشمند است و قابلیت احیای هویت ملی ما را در سطح جهانی دارد، با این حال و علی‌رغم تمامی وعده‌ها، نسبت به ثبت ملی و جهانی میراث معنوی کوتاهی کرده‌ایم و تکلیفش را نامعلوم باقی گذاشته‌ایم.

آرش نورآقایی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر، در همایش « گزارش یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران » با بیان این مطلب افزود : در حالی که به آخرین روزهای مهلت ارسال پرونده‌های میراث معنوی به یونسکو نزدیک می‌شویم، خبرهای ناخوشایندی به گوشمان می‌رسد که حاکی از بی‌توجهی به اهمیت میراث معنوی در کشور ماست.

نورآقایی ادامه داد: در سال 85 رییس قبلی پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، پرونده نوروز را ناقص دانست. در شهریور سال 86، رییس بعدی و فعلی همین پژوهشکده عنوان کرد که «بخشی از تاخیر ثبت پرونده‌های میراث معنوی به علت تغییر ضوابط یونسکو برمی‌گردد»، اما اکنون که این ضوابط روشن شده‌اند باز هم به نظر نمی‌رسد که امید زیادی برای ثبت نوروز به عنوان میراث معنوی داشته باشیم. رییس پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، در سال گذشته عنوان کرده بود: «در صورتی که این قوانین (قوانین و ضوابط جدید) به تصویب مجمع عمومی یونسکو برسد ایران و سایر کشورها از مرداد 1387 (آگوست 2008) می‌توانند آثار میراث معنوی خود را برای ثبت جهانی به یونسکو معرفی کنند تا بعد از معرفی آثار، یونسکو نظر نهایی خود را برای ثبت شدن یا نشدن در فهرست میراث جهانی تا شهریور 1388 (سپتامبر 2009) به کشورها اعلام ‌کند». هم‌چنین در اجلاس میراث معنوی در توکیو، تصویب شد که هر ساله کشورها می‌توانند علاوه بر ثبت یک اثر مستقل میراث معنوی کشور خود، یک اثر میراث معنوی دیگر را به صورت مشترک با سایر کشورها ثبت کنند. هم‌چنین با توجه به مصوبه دیگر اجلاس توکیو، هر ساله کشورها می‌توانند 5 پرونده میراث معنوی کشورشان را به یونسکو ارسال کنند تا بعد از بررسی یونسکو یکی از 5 پرونده برای ثبت جهانی انتخاب شود. حال این سوال مطرح است که با نزدیک شده به مرداد ماه 1387، ما اکنون چند پرونده آماده برای ثبت جهانی داریم؟ کدام اثر را برای ثبت مستقل و کدام اثر را برای ثبت مشترک در نظر گرفته‌ایم؟ اصولا کدام یک از این اثرها ثبت ملی شده‌اند که شرط لازم برای ثبت جهانی را پیدا کنند؟

این پژوهشگر افزود: این سوالات را از این جهت مطرح می‌کنیم، چون در تاریخ 6/12/86 و در خبرها از قول رییس پژوهشکده مردم‌شناسی، آمده بود: «تاکنون حدود 270 پرونده توسط پژوهشکده و به کمک 40 دانشجوی رشته مردم‌شناسی آماده شده و در مرحله ارسال به دفتر ثبت میراث معنوی است که متاسفانه به دلیل مشکلات مالی کار متوقف شده و امیدواریم با در اختیار گرفتن بودجه بتوان کار را دنبال کرد.»

وی سپس ضمن نیم‌نگاهی به جدول آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، افزود: آن‌چه که در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان میراث جهانی لحاظ شده شامل میراث فرهنگی (تاریخی)، میراث طبیعی و میراث فرهنگی ـ طبیعی (ادغامی از یک اثر طبیعی و فرهنگی) است. همچنین فهرست میراث در خطر را هم می‌توان به این فهرست اضافه کرد. میراث درخطر شامل همان میراث است که در شرایط مساعدی قرار ندارند و توجه به این آثار بسیار الزامی است. لازم به ذکر است که به غیر از این‌ها «میراث معنوی» هم داریم که در این فهرست جای ندارد، همین‌طور آن‌چه به نام «حافظه جهانی» نامیده می‌شود در این فهرست جای نمی‌گیرد. و دیگر این‌که ایران تاکنون هیچ اثر میراث معنوی را به ثبت نرسانده و تاکنون تنها دو اثر (شاهنامه بایسنقری و وقف‌نامه ربع رشیدی) از ایران در فهرست حافظه جهانی به چشم می‌خورد. اما فهرست میراث جهانی یونسکو در کل و تا به الآن (آثار ثبت شده تا سال 2007) دارای 660 میراث فرهنگی، 166 میراث طبیعی و 25 میراث فرهنگی ـ طبیعی است که از این میان، 31 اثر در فهرست «میراث جهانی درخطر» قرار دارند.

نورآقایی یادآور شد: ایران هم تاکنون 7 اثر میراث فرهنگی و 1 اثر میراث جهانی در خطر را در فهرست میراث جهانی به ثبت رسانده است در حالی که اگر به آثار ثبت‌شده کشورهایی که دارای تمدن‌های بزرگ بوده‌اند، نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم ایتالیا با 41 اثر، چین با 35 اثر، هند با 28 اثر و یونان با 17 اثر در جایگاهی بالاتر از ایران قرار گرفته‌اند و تنها مصر با 7 اثر در رتبه‌ای بعد از ایران قرار دارد.

این روزنامه‌نگار حوزه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: ایران از اولین کشورهایی بود که به عنوان عضو در کنوانسیون ثبت آثار میراث جهانی حضور یافت و در آن پذیرفته شد. ایران در سال 1975 میلادی به این کنوانسیون پیوست، در حالی که ایتالیا - که بیشترین آثار ثبتی میراث جهانی را دارد - در سال 1978 به عضویت درآمد. رخوت و فراموشی 24 ساله‌ی ما، اختلاف زیادی را در میزان ثبت آثار و به تبع آن، رونق گردشگری‌مان برایمان رقم زد. اگر ساده‌لوح نباشیم، قبول می‌کنیم که این سهل‌انگاری به طرز غیرقابل جبرانی به ضرر ما تمام شد.

خاستگاه : گزارش روابط عمومی دیده بان یادگار های فرهنگی و طبیعی ایران