راز پایداری نوروز

شکوفایی و پیوند میراث فرهنگی و طبیعی ایران زمین

   ----------------------------------------------------------------------------------------------------

                                                           متن کامل :

راز پایداری نوروز

شکوفایی و پیوند میراث فرهنگی و طبیعی ایران زمین

نوروز می رسد

نوروز فرخجسته پیروز می رسد

این دلنواز جشن دل افروز می رسد

فرخنده باد بر همگان مقدم بهار

 نوروز جاودانه ترین جشن روزگار

یادآور گذشته ایران نامدار

ایران ، بمان همیشه سرافراز و کامکار

 نوروز همیشه پیروز با همه آیین های زیبای بهاری اش از راه می رسد. نوروز در هر گوشه از ایران زمین به گونه ای رخ می نماید. نوروز در بلخ و کابل ، نوروز در سمرقند و بخارا ، نوروز در زاهدان و سپاهان و خوزستان و آذربایجان ، و نوروز در هر گوشه دیگر از ایران فرهنگی رنگ و بویی ویژه دارد اما چونان یک روح به پیکر این سرزمین پهناور جان می بخشد.

آیین های نوروزی کهن اما تر و تازه و شادمانه اند ،  دیرسال اما پیوسته نوزاد و نورسته و نودمیده اند و از این روی هیچ گاه از یادها نمی روند و فراموش نمی شوند ، چون پیوندی ناگسستنی با بهار و نوشادی طبیعت دارند . پس بزرگترین ویژگی نوروز این نوباوه کهنسال ، گره خوردن بنیان های فرهنگ دیرین ایرانی با جشن های بهاری و نوزایی طبیعت ایران زمین است و این راز ماندگاری و پایداری نوروز در پیچ و خم تاریخ است .

نوروز پیوندگاه شکوفایی فرهنگ ایرانی و طبیعت ایران زمین است و این بزرگترین پیام جاودانه نیاکان ماست که همچنان رسا و گویا از دل هزاره ها به گوش می رسد.

پاسداشت میراث فرهنگی و طبیعی ایران زمین ، پیام نوروز و پیام نوروزی دوستداران میراث فرهنگی و طبیعی ایران زمین است که خوشبختانه انگیزه ای پدید آورده برای بنیاد جهانی میراث پاسارگاد تا به درستی سال 1387خورشیدی را به عنوان « سال میراث فرهنگی و طبیعی ایران » نام نهد.

میراث فرهنگی ایرانیان بخشی ارزشمند از میراث فرهنگ بشری است و میراث طبیعی ایران زمین جلوه ای شکوهمند از گنجینه های طبیعی این کره خاکی است و این سرمایه ای مادی و معنوی برای همه جهانیان است که سرنوشت آن امروز در دستان همه ماست.

امروز انتخاب با خود ماست. ملتی با این چنین گنجینه های بی مانند معنوی و مادی که در ایران زمین نهفته است همه آنچه را که برای دستیابی به زندگی بهتر باید داشته باشد دارد به شرط آن که بخواهد .

بخواهد که بداند چه دارد و چگونه باید آن را پاس بدارد ، بخواهد که بداند که چه ندارد و چگونه باید آن را به دست آورد.

ایران برای ایرانی جاودان خواهد ماند اگر که ایرانی ، ایرانی بماند.       

چهارشنبه سوری

----

پیمان نوری

می آید

می آید

از درازنای تاریخ

در سرخ ترین روز سال

در سپید ماه ماهی

با قافله رقص و هلهله

-          ترانه و لبخند

و با

سبد سبد عطر

-          آفتاب و آیینه و اسپند

می آید

باغ در باغ  و

-          کوجه در کوچه

از زلال هرم آفتابی اش

-          به روشنی می نشیند

می آید

پیر ، جوان می شود

جوان ، جوان تر و

-          کودک ، سبکبال تر از پرنده

رها

چونان سپید رقصان ابر

ای سرخ باستانی

ای یادگار سبز اساتیری

شعله شعله ات

-          دم و نفس

شعله شعله ات

-          شهود جاودانگی ماست

آی سرخ باستانی

من

هر سال

هفت بار

زرد روحم را

-          در تو به آتش می نشانم

و تو

ارغوان جوان جانت را

-          بی دریغ

در رگانم

                 - به رقص می نشانی !

در آستانه نوروز امسال در گوشه و کنار شهر ، چهره های سیاه کرده و دوست داشتنی حاجی فیروزها به چشم می خورد که دایره زنگی در دست و با همان شعرهای آشنای همیشگی شادی و سرور را بین مردم می بردند و لبخند بر لب ها می آوردند.

پیش تر در همین تارنما و در نوشتاری جداگانه به تاثیر پذیری چهره آیینی حاجی فیروز از شخصیت تاریخی پیروز نهاوندی و باورهای مردمی اشاره شد و خوشبختانه پژوهش هایی که به تازگی در این مورد انجام شده ، ریشه های بسیار کهن تر این پدیده فرهنگی را بیش از گذشته نمایان می سازد . در همین مورد توجه شما را به چکیده ای از نوشتاری خواندنی با نام راز پیدایش «حاجى فیروز» برگرفته از تارنمای تبیان به نقل از روزنامه ایران جلب می کنم:  

« ... شادى در نزد ایرانیان از درجه والاى اهمیت برخوردار است. آن گونه که معتقدند خداوند در آفرینش پس از خلق آسمان و زمین، نشاط را نیز خلق کرد. این رتبه بندى بیانگر این واقعیت است که خداوند شادى را از شرایط زیستى انسان و لازمه ادامه حیات دانسته است. پس نوروز که روزهاى شادى طبیعت است، باید با شادى و خنده آغاز شود تا خانواده در همه سال خنده بر لب و شاد باشد. اگر خانواده شاد نباشد، فـَروَرَهاى مهمان خانواده خانه را ترک مى گویند و برکت از خانه مى رود. از این رو افرادى با شکل هاى خنده آور و سرودهاى خوش و اجراى حرکات نمایشى و موزیکال شاد، خنده و شادى به خانه مى آوردند و با حرکات و آوازهاى خود مردم خانه و کوچه و بازار را شادى مى بخشیدند. او که فردى نیک سیرت و سیاه صورت است، حاجى فیروز خوانده مى شود.

نظر برخى محققان در مورد انتخاب رنگ صورت و پوشیدن لباس سرخ، بر این است که این انتخاب خود نمادى از یک تحول عظیم طبیعى است. این که بهار شکوفه هاى سرخ را در میان سیاهى سرما ارمغان مى آورد، الهامى براى طراحى صورت و لباس حاجى فیروز است. صورت سیاه شده وى نمادى از سیاهى سرماى زمستان است و لبان و لباس هاى سرخش نمادى از بهار که بر پیکره این سرما مى نشیند و حرکات و آواز خوانی اش نیز دلیلى بر همین ادعاست... اما این که داستان این مرد اجرا کننده حرکات موزیکال و طراحى خاص از کجا نشأت گرفته، به داستان عاشقانه اى بر مى گردد که روایت کننده ازدواج عمو نوروز است، او منتظر زنى است که با او ازدواج کند. محققان معتقدند این ازدواج نمادین میان عمو نوروز و زن بى نام (سال) به داستان ازدواج مقدس الهه و شاه مربوط مى شود. عمو نوروز نماد کسى است که برکت مى دهد، حالا شاه باشد یا هر کس دیگر و آن زن منتظر هم، «زمین» است. چرا که زن همیشه با زمین هم هویت است و آن هم به بارورى و روح زایندگى در هر دو جنس بازمى گردد... به تازگى شیدا جلیلوند با یافته هاى جدید و ترجمه لوح اکدى به همین داستان فرود «ایشتر» به زمین رسیده است.

دکتر ] کتایون[  مزداپور [ استوره شناس معاصر ]، داستان این حرکت نمادین و اسطوره اى را که بنیادى ترین نماد نوروز است، چنین شرح داده است: «ایشتر» که همان الهه « تموز » است، شاه - دوموزى - را براى ازدواج برمى گزیند. یک روز الهه « ایشتر » به زمین مى رود، علت این تصمیم هنوز معلوم نیست، برخى حدس زده اند شاید خودش، الهه زیر زمین نیز باشد. با ورود الهه به زیر زمین، بارورى در روى زمین متوقف مى شود. دیگر نه درختى سبز مى شود و نه دیگر گیاهى مى روید و زندگى از جریان طبیعى مى ایستد و هیچ کس نیست که براى معبد خدایان هدیه بدهد. از این رو خدایان از ایستایى جهان ناراحت بودند و براى پیدا کردن راه حل، جلسه اى ترتیب مى دهند و قرار مى شود نیمى از سال را - دوموزى - به زیر زمین برود و وقتى دوموزى به روى زمین مى آید، نیم دیگر سال را خواهرش که «گشتى ننه» نام دارد به جاى برادر به زیر زمین برود. وقتى دوموزى به روى زمین مى آید، بهار مى شود و تمام مراسم نوروز هم ظاهراً و احتمالاً به دلیل آمدن اوست. وقتى - دوموزى - را از زیر زمین به بیرون مى فرستند، لبانش را قرمز مى کنند و دایره و تنبک و ساز و نى لبک به دستش مى دهند و این یعنى خود حاجى فیروز. دکتر مزداپور معتقد است با ترجمه این لوح اکدى از اسطوره حاجى فیروز رازگشایى شد... »