سرودها و ترانه های ایران زمین: 16 ) دایه دایه

دایه دایه وقت جنگه

ترانه « دایه دایه » یکی از شناخته شده ترین و ماندگار ترین ترانه های حماسی ایرانی به گویش لُری است که در هنگامه نبرد با استبداد ساخته و خوانده شده است و بیان گر روحیه دلاوری و ایستادگی ایرانیان به ویژه دلاوران قوم لُر در برابر حاکمان خودکامه و ستمگر است. در ابتدای این ترانه که در دستگاه ماهور ساخته شده، به نشانه سنت ترانه خوانی با مقدمه آوازی،  آواز « شیرین خسرو » بر پایه سروده های نظامی گنجوی اجرا شده است. در ادامه خواننده از زبان شیر زنان و دلاور مردان لُر از آمادگی برای مبارزه و جان سپاری برای آزادی میهن سخن می گوید. در اینجا می توانید یکی از اجراهای این ترانه حماسی ملی را بشنوید و متن آن را به همراه برگردان به فارسی در ادامه بخوانید:

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۱۵) آذربایجان

ترانه سرود آذربایجان

ترانه آذربایجان یکی از ساخته های عارف قزوینی شاعر و ترانه سرای ملی عصر مشروطه است. این تصنیف هنگام قیام آذربایجان و ریاست وزرایی وثوق الدوله سروده شد چون او گفته بود که « آذربایجان عضو فلج ایران است »! ترانه سرود آذربایجان که بازگو کننده مهر ایرانیان به آذربایجان پاره تن میهن است به شیوه ترانه سرایی دوره قاجار ساخته شده است. عارف در این ترانه همچنین از مردم تبریز به نمایندگی از شیرزنان و شیرمردان آذری که در برابر دشمنان ایستادگی می کنند، می خواهد که برای پایداری خود پیوسته به ریشه های فرهنگی و زبانی مشترک همه ایرانیان مهر بورزند. این ترانه سرود را می توانید در اینجا بشنوید و متن کامل آن را در ادامه بخوانید:

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۱۴ ) سرزمین من

سرزمین من !

یکی از ترانه های زیبا و ماندگاری که هنرمندان افغان و ایرانی بارها اجرا کرده اند و هرگز تازگی و طروات خود را از دست نداده، ترانه افغانی « سرزمین من » است. این ترانه فارسی، زبان حال مردم افغان، تاجیک و ایرانی است و از یک درد مشترک تاریخی سخن به میان می آورد. درد مشترک « جدایی » که چاره ای جز « پیوند » ندارد. پیوند پاره های از هم گسسته یک سرزمین پهناور، سرزمین مشترکی که متعلق به مردم هم ریشه تاجیک، ایرانی و افغان خواهد بود. « دریا دادور » هنرمند توانمند ایرانی ترانه « سرزمین من » را با گویش افغانی بازخوانی کرده است و با سرود و صدایش از « بی سرودی و بی صدایی » این سرزمین مشترک پهناور در این روزها می خواند. این ترانه ماندگار را می توانید از اینجا بردارید و متن آن را در ادامه بخوانید:

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۱۳ ) سرود جشن مهرگان

سرود جشن مهرگان

یکی از بزرگترین جشن های ملی ایرانیان جشن مهرگان است. جشن مهرگان در فرهنگ ایرانی جشن مهربانان و مهروزان و نور دل عاشقان است. از آیین های جشن مهرگان مهروزیدن و شاد بودن است. یکی از سرودهای زیبایی که در سال های اخیر برای جشن مهرگان ساخته شده، سرود « جشن مهرگان » با صدای گرم « امید فرهنگ » در آلبوم « زرتشت » است. کلام این سرود برداشتی آزاد از سروده ماندگار « مهر و مهرگان » برگرفته از « دیوان توران »  اثر سراینده توانمند معاصر استاد توران شهریاری است. این سرود زیبا را از اینجا می توانید بردارید و بشنوید و متن سرود را به همراه متن کامل سروده سرکار خانم توران شهریاری در ادامه بخوانید:

سرودها و ترانه های ایران زمین: 12 ) تفنگت را زمین بگذار

تفنگت را زمین بگذار برادر !

در پی رویدادهای ناگوار میهن، استاد شجریان شوری در دستگاه شور آفریده و اثری ماندگار با نام  « زبان آتش و آهن » را از خود به یادگار گذاشته است. او با دلی لبریز از مهر، یک جهان صلح و آرامش را برای مردمان این سرزمین ستم دیده آرزو کرده و هم آواز با فریدون مشیری از آنانی که آتشبار اهریمنی انسان کُش را در دست دارند خواسته است: اگر این بار شد وجدان خواب آلوده ات بیدار، تفنگت را زمین بگذار. این اثر برپایه سروده ای به همین نام از مجموعه شعر « از دریچه ماه » که شاعر ملی زنده یاد فریدون مشیری در سال 1384 منتشر کرد، با همکاری ارکستر سمفونیک اجرا شده است. کار تنظیم این اثر را مجید درخشانی بر عهده داشته است. این اثر ماندگار را می توانید از اینجا بردارید و بشنوید و متن سروده فریدون مشیری را هم در ادامه بخوانید:

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۱۱) یار دبستانی من

سرگذشت یار دبستانی من !

یار دبستانی من، در سال 1358 متولد شد. ترانه سرا و آهنگساز این ترانه سرود « منصور تهرانی » بود. او این ترانه را برای فیلم «از فریاد تا ترور» سروده بود که خودش نویسنده و کارگردانش هم بود و از «فریدون فروغی» خواسته بود که آن را با صدای گرم خود اجرا کند. فریدون فروغی هم آن را اجرا کرد و در تیتراژ فیلم نیز نام او به عنوان اجرا کننده آواز ثبت شد و دکلمه ای از این ترانه هم با صدای فریدون فروغی در یکی از صحنه های فیلم اجرا شد. در همان سال‌ها فریدون فروغی این ترانه را به همراه یازده ترانه دیگر با صدای خودش در آلبومی با نام «فتنهٔ چکمه پوش» به صورت زیرزمینی منتشر کرد. منصور تهرانی در یکی از گفت و گوهایش در این مورد تاکید کرده است: «شعر و ترانه یار دبستانی در سال 1358 برای فیلم فریاد تا ترور که نام اولیه آن یار دبستانی بود، از ساخته‌های خود بنده و با صدای زنده یاد فریدون فروغی خوانده شد». جمشید جم، هم در سال ۱۳۶۱ ترانه یار دبستانی را در آلبومی به همین نام و با تنظیم محمد شمس به بازار روانه کرد. بعدها جمشید جم در گفت و گوهایی با روزنامه ها سرگذشت این ترانه را به رویداد  16 آذر سال 32 پیوند زد و گفت که « یار دبستانى ما ابتدا از سال ۱۳۳۲ آغاز شد و سه یار دبستانى در ۱۶ آذر شهید شدند ». جمشید جم در گفت وگویی دیگر، پیام اصلی این ترانه را «ظلم ستیزی، استکبار و استثمار ستیزی و مبارزه با ‏دیکتاتورهای بزرگ جهان» می‌داند.

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۱۰ ) آزادی

زبان ملت، غزل آزادی را سرود !

محمد فرخی یزدی، شاعر و روزنامه‌نگار آزادی‌‌خواه مشروطیت و یکی از نمادهای ایستادگی در برابر زورگویان و حاکمان خودکامه است. فرخی در نوروز سال 1288 خورشیدی در مراسم نوروزی که در دارالحکومه یزد برپاشده بود، سروده ای تند، خطاب به "ضیغم‌ الدوله ‌قشقایی" حاکم مستبد یزد خواند و همین کارش باعث شد که به فرمان ضیغم الدوله، دهانش را با نخ و سوزن دوختند و او را به زندان افکندند. این کار وحشیانه خشم مردم آزادی خواه یزد را برانگیخت و در حمایت از فرخی در تلگراف خانه یزد به تحصن و اعتراض پرداختند و کار به آنجا کشید که سرانجام ضیغم الدوله از حکومت یزد عزل شد. ایستادگی « شاعر آزادی » از سوی ملت ستوده شد و  « فرخی دهان دوخته » را « لسان الملة » یا « زبان ملت » لقب دادند. فرخی پس از رهایی از زندان، بازهم از پا ننشست و از یزد به تهران رفت و  به مبارزه ادامه داد. سروده های شورانگیز فرخی بر ضد خودکامگان در روزنامه های آزادی خواه تهران منتشر شد و شوری در مردم ایجاد کرد. فرخی پس از سال ها مبارزه آشکار و پنهان در داخل و خارج  از کشور، چندی پس از بازگشت به میهن دستگیر و زندانی شد و در سال1316 خورشیدی طی یک محاکمه فرمایشی به ۲۷ ماه زندان ‌محکوم شد و در دادگاه تجدیدنظر مدت زندان وی به سه سال افزایش یافت و سرانجام در سال 1318 خورشیدی پس از شکنجه و آزار فراوان در بیمارستان زندان درگذشت. از فرخی یزدی سروده های بسیاری در ستایش از آزادی به یادگار مانده است که یکی از زیباترین آن ها غزل « آزادی » است. محمدرضا لطفی در سال 1357 خورشیدی برای این غزل زیبا آهنگ ساخت که با صدای استاد شهرام ناظری اجرا شد. غزل آزادی، هفت بیت دارد اما در تصنیف آزادی با صدای استاد شهرام ناظری بیت های سوم و پنج و هفتم حذف شده اند. این تصنیف شورانگیز و به یادماندنی را می توانید از اینجا برگیرید و بشنوید و متن کامل « غزل آزادی » را در ادامه بخوانید: 

سرودها و ترانه های ایران زمین: 9 ) ایرانیان

ایرانیان، ایران مالِ شماست !

ملک شعرا بهار، بهاران آزادی را برای این میهن آرزو داشت و در این راستا در بسیاری از ترانه ها و تصنیف های جاودانه خود پیام گوی آزادی ایران و ایرانیان بود و از روزگار بهار ، هنوز همان سرودها و همان تصنیف های شور آفرین دستمایه مبارزات میهنی ایرانیان هستند. یکی از تصنیف هایی که به تازگی بر بنیان سروده های بهار ساخته شده است، تصنیف « ایرانیان » نام دارد. این تصنیف شورانگیز را هنرمند ارجمند استاد پیمان سلطانی، رهبر ارکستر ملل، ساخته و گروهی از هنرمندان به زیبایی اجرا کرده اند و در این روزگاران پر کشاکش به همه ایرانیان تقدیم کرده اند. شعرهای این تصنیف از سروده های گوناگون بهار برگرفته شده و بسیار هنرمندانه در هم آمیخته شده اند و پس از سال ها پیام آور آزادی خواهی ایرانیان شده اند. بیت نخست این تصنیف از مسمطی با نام « ایران مال شماست » برگرفته شده که بهار در سال 1290 خورشیدی سروده است. بیت دوم، تغییر یافته یکی از ابیات مسمط مستزادی با نام « ای مردم ایران » است که بهار در سال 1294 خورشیدی سروده است. بیت سوم تصنیف، نخستین بیت یکی از غزل های بهار است. بیت چهارم تصنیف، هفتمین بیت از غزلی است که بهار پس از مرگ « عارف » سروده است. بیت پنجم تصنیف، نهمین بیت از غزلی است که بهار در سال 1312 خورشیدی در زندان شهربانی سروده است و بیت ششم تصنیف نیز ششمین بیت از همان غزل است. بیت هفتم تصنیف، سومین بیت یکی از غزل های بهار است. بیت هشتم تصنیف، نخستین بیت از ترجیع بندی به نام « خون خیابانی » است که بهار در سال 1299 خورشیدی سروده است و بیت نهم تصنیف نیز نخستین بیت از سروده بهار با نام « تهران قبل از کودتا » است که بهار در سال 1298 خورشیدی سروده است. این تصنیف زیبا را از اینجا می توانید بردارید و بشنوید و متن آن را در ادامه بخوانید:

سرودها و ترانه های ایران زمین: ۸) ایران

ای ایران تا جهان باشد نام تو ماند جاودان !

روزهای و مناسبت های ملی و میهنی را نباید و نمی توان از حافظه تاریخی ملت ها پاک کرد. روزهایی که یادمان از خود گذشتگی ها، جان بازی ها و جان سپاری شیر زنان و رادمردانی است که جان خود را در راه آرمان های مشترک ملت خود هدیه کرده اند. مام میهن روزهای بسیاری را به یاد دارد که فرزندانش برای پایداری اش و برای سرفرازی اش با اهریمنان به ستیز برخواستند و شوری عاشقانه بر پا کردند تا ایران همیشه آزاد و آباد بماند و تا جهان باشد، نام ایران جاودان ماند. امروز و هر روز یاد آنان را که برای رهایی مام میهن جان سپردند گرامی می داریم و با مهد مهربانی و همه فرزندانش پیمان می بندیم که تا نفس داریم عهد دیرین را نشکنیم. به همین مناسبت سرود « ایران» با صدای « مجید اخشابی » را برگزیده ام که می توانید از اینجا بردارید، بشنوید و متن کامل این سرود پرشور را در ادامه بخوانید: