ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

میله گل سرخ


ریشه‌ها و پیوندهای فرهنگی

جشن بهاری میله گل سرخ در مزار شریف

پژوهش و نگارش: شاهین سپنتا



برافراشتن درفش یا علم در میله گل سرخ مزارشریف



میله گل‌سرخ، یکی از آیین‌های بهاری مزارشریف در شمال افغانستان است که همه ساله همزمان با نوروز، آغاز می‌شود و تا 40 روز ادامه دارد. شیوه امروزین برگذاری این آیین، نمایی مذهبی دارد از این روی برخی آن را آیینی برخاسته از سنت‌های مذهبی می‌دانند. این نگارنده با بررسی آیین‌های مشابه در ایران زمین می‌کوشد تا به نمایی روشن‌تر از ریشه‌های تاریخی و فرهنگی «میله گل سرخ» دست یابد.

نگاهی به بلخ کهن و مزارشریف

شهر کهن بلخ در شمال افغانستان کنونی و در نزدیکی رود جیحون یا «آمودریا» قرارداشت.بلخ کهن، شهری آباد با دیوارهای بلند دفاعی، دروازه‌ها، برج‌ها، محله‌ها، بازارها، مدرسه‌ها، نیایشگاه‌ها و مزارهای مختلف بود.1

برپایه روایات ایرانی، شهر بلخ را که زیبا (اوستایی: srira) لقب یافته بود، لهراسب بنا کرد و آن را تختگاه خود ساخت.2

به روایت بُندهش، بلخ چهارمین شهر زیبایی است که اورمزد آفریده است و از دیرباز درفشی نامدار داشته است:

«چهارم، بلخ بهترین سرزمین آفریده شد. نیکو به دیدار؛ مردم آنجا درفش کوشایی دارند. او را پتیاره سوراخ پیش آمد، خانه را سوراخ فراز گیرد، فرو ریزد.»3

 

ادامه مطلب ...

کتاب شناخت: بارون و بارفتن



بارون و بارفَتَن توُ نِصفی جَهون به بازار اومِد


ایران نامه - شاهین سپنتا: بارون و بارفَتَن مجموعه غزل به لهجه اصفهانی، سروده خسرو احتشامی هونه گانی به کوشش حشمت الله انتخابی توسط انتشارات نقش مانا با همکاری سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان در 224 صفحه منتشر شد.

این مجموعه کم نظیر دربرگیرنده 50 غزل به لهجه اصفهانی است که هم در ساخت و صورت و هم در بن مایه عاشقانه اند. شاعر با فراهم آوردن این مجموعه خواسته تا مُعرف ظرفیت بالای لهجه اصفهانی و زداینده غبار هرزه نگاری های متداول از چهره این لهجه باشد.

احتشامی، اصطلاحات عامیانه، امثال و حکم، کنایه ها و استعارات زبان مردم کوچه و بازار را با استادی در غزل خود جاری ساخته و کوشیده است با بهره گیری از گنجینه واژگان لهجه اصفهانی که در آثار شاعران قدیم و پیشگامان شعر با لهجه اصفهانی به یادگار مانده همچون میرزا قشمشم، صادق ملا رجب، سالک قهوه چی، میرزا حبیب اصفهانی، جعفرخاکشیر، مکرم اصفهانی، اکبر جمشیدی، حسین دودی، مجتبی کیوان، حسن بهنیا، و علی مظاهری در رگه های مختلف هرزه نگاری، طنز، فکاهی، عرفانی، این ودیعه نفیس را به آیندگان بازسپارد. 

ادامه مطلب ...

گزارش همایش روز اصفهان آذر95


هفتمین همایش نکوداشت روز اصفهان برگذار شد

ایران نامه: هفتمین همایش نکوداشت یکم آذر روز اصفهان، به همت انجمن دوستداران اصفهان، سه شنبه دوم آذرماه 95 در تالار همایش های اتاق بازرگانی اصفهان برگذار شد.

در این همایش پس از خوش آمد گویی دبیر انجمن دکتر سیروس شفقی و سخنان شهردار دکتر جمالی نژاد و دکتر امیری نماینده مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، سخنرانان مهندس مهرداد بهمنی، و دکتر احمد خاتون آبادی، به ترتیب درباره وظیفه شهروند اصفهانی در میراث فرهنگی، و راهکارهای مقابله با بحران آب، به سخنرانی پرداختند.

در بخش پایانی همایش با اجرای شاهین سپنتا از سرآمدان اصفهان در سال 95  استاد محمود فرشچیان، عبدالوهاب شهیدی، دکتر محسن رنانی، کیومرث پوراحمد، مهندس سلیمان ساسون، و نادر قلی نادری با اهدای تندیس نماد اصفهان تجلیل شد.

 

ادامه مطلب ...

نارنج سودار در کرمان


گزارش موردی مشاهده یک گونه نادرغیر بومی گیاهی

توت آمریکایی یا نارنج سودا در مشتاقیه کرمان


ایران نامه - شاهین سپنتا: کرمان، شهری در جنوب شرقی  ایران و مرکز استان کرمان است. یکی از بناهای تاریخی شهرکرمان گنبد مشتاقیه یا سه گنبدان ، مزار 3 تن از عرفای دوران قاجار است که در گذشته در جوار قبرستان کهنه و خارج از حصار شهر قرار داشته است.

در کنار ضلع شمالی بنای مشتاقیه در مجاور پیاده روی خیابان مشتاقیه، درختی تنومند و سایه گستر با میوه های متفاوت توجه رهگذران را به خود جلب می کند. افراد محلی میوه های گرد و توپ مانند این درخت را پس از این که به زمین می افتد جمع کرده و دستفروشان در بازار به عنوان درمان کننده گیاهی اگزمای پوستی می فروشند. محلی های کرمان این درخت را "سودا" نام گذاشته اند که برابر با همان واژه " اگزما" هست. اما در تهران و کرج به نام "توت آمریکایی" شناخته می شود.

 ساختار متفاوت و نادر میوه های غیرخوراکی این درخت در نگاه اول حکایت از این دارد که با یک گیاهی بومی ایران مواجه نیستیم. با بررسی های بیشتر روشن شد که این درخت با نام علمی  Maclura pomiferaمشهور به «ماکلورا» و یا «توت آمریکایی» با نام انگلیسی osage orange (نارنج اوسیج) شناخته می شود و همانطور که گفته شد افراد محلی در کرمان آن را «نارنج سودا» نامیده اند. نام علمی این درخت به افتخار "ماکلور" زمین شناس آمریکایی گذارده شده است  (osage نام یکی از قبیله های سرخپوست در آمریکاست) و خاستگاه اصلی آن ایالت تگزاس آمریکاست.
ادامه مطلب ...

گلی گشو/ گرگشو/ گره گشو/ گرگیعان


گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان

پژوهش: شاهین سپنتا


گلی گشو در شهر چُغادَک استان بوشهر- عکس: چغادک نیوز


رمضان، نهمین ماه سال در گاهشماری هجری قمری و زمان انجام اعمال و فرائض روزه (صیام) است. افزون بر اعمال متداول رایج بین عموم مسلمان در ماه رمضان، برخی از سنت های محلی متنوع و جشن های اقوام و ملت های مختلف به ماه رمضان راه یافته است.

خانه تکانی، پخت انواع شیرینی و غذاهای محلی، آذین بندی کوچه و خیابان، دید و بازدید عمومی، سنت هایی هستند که در مناطق و اقوام مختلف ایرانی با تاثیر از جشن های ایرانی همچون نوروز و چهارشنبه سوری به ماه رمضان راه یافته است.

  

ادامه مطلب ...

نامه سرگشاده به رئیس جمهور- 1395/1/2


به نام خداوند جان و خرد

جناب آقای دکتر حسن روحانی

ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران

 

با سلام و احترام و شاد باش جشن جهانی نوروز و فرارسیدن سال 1395 خورشیدی، ضمن آرزوی موفقیت حضرتعالی در تحقق برنامه های خود و رونق اقتصادی در سال پیش رو، با بهره گیری بیشتر از توانمندی های فرهنگی و اجتماعی، به استحضار می رساند:

همان گونه که آگاهید، احترام به سنت ها و آیین های ایرانی وظیفه همه ایرانیان است و در این میان، مسئولیت کسانی که از سوی مردم برای تصدی کلیدی ترین مناصب انتخاب شده اند به ویژه شخص رئیس دولت در حفظ ارزش های فرهنگی و تاریخی کشور اگر از بقیه ملت بیشتر نباشد، کمتر نیست.

همان گونه که آگاهید یکی از نمادهای نوروز ایرانی، سفره هفت سین است؛ سفره ای پر خیر و برکت که همه ساله به هنگام نوروز همه ایرانیان و ایرانی تباران و برپادارندگان نوروز در گوشه گوشه ایران فرهنگی و سراسر جهان می گسترانند.

فراموش نمی کنیم، روزهای غرور آفرین دفاع مقدس را که رزمندگان دلاور ایرانی در سخت ترین شرایط جنگی و با کمترین امکانات، سفره های هفت سین خود را در سنگرها می گستردند.

از یاد نمی بریم،  سفره های هفت سین خانواده های بزرگوار شهدا را که پس از سال ها که از پرکشیدن آن عزیزان می گذرد، همه ساله به هنگام نوروز بر مزار شهیدان گسترده می شود.

امروز نیز مدافعان حرم در کشاکش نبرد با تروریست ها در سوریه و در حرم حضرت رقیه، سفره هفت سین ایرانی را به نشانه استواری و پایداری فرهنگ ایرانی- اسلامی در پیشگاه آن حضرت گسترانده اند.

از سوی دیگر دولتمردان دیگر کشورها به نشانه احترام و ارادت به فرهنگ ایرانی و ملت سربلند ایران، پیام های نوروزی خود را از کنار سفره های هفت سین گسترده در دولتسرای خود منتشر می کنند.

اما متاسفانه در پس زمینه پیام نوروزی حضرتعالی، بجز تنگ نارنج که از اجزای اصلی سفره هفت سین نیست، هیچ اثری از اجزای اصلی سفره هفت سین ایرانی همچون سبزه، سمنو، سیر، سنجد،  سیب و ... که هر یک نماد و نشانه ای از آرزوهای بلند این ملت در آستانه سال نوست، دیده نمی شود.

فراموش نکنیم که در راستای مسئولیت خطیری که پیشتر از آن یاد شد، هیچ پویش و انگیزه ای نمی تواند و نباید، فراتر از اهمیت حفظ آیین های فرهنگی و تاریخی ملت رخ نماید و امیدواریم در سال های آینده دولت در کنار ملت بیش از گذشته در پاسداشت فرهنگ و هویت ملی کوشا باشد.

شاهین سپنتا، پژوهشگر جشن های ایرانی