ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

گزارش دو رویداد هنری از استرالیا



گزارش دو رویداد هنری سینمای ایران، در سیدنی استرالیا

دکتر محمود دهقانی

هنگامی که وارد دفتر دوست عزیز پرفسور "خاویر آلوارز- مون"، ایران شناس متخصص در تاریخ باستانی ایلام  شدم، همان طور که داشت سیبی را دندان می زد از بشقاب، سیب دیگری را برداشت و رو به من پرت کرد و  در حین جدال دندان با سیب اطلاع داد که آقای دکتر حمید نفیسی در دانشگاه سیدنی و دانشگاه "نیو ساوت ویلز" با فیلم و اسلاید در مورد تارخ سینمای ایران سخنرانی خواهد داشت و دیگر این که هنرمند ایرانی خانم "نیکی کریمی" هم در جشنواره بین المللی فیلم پارسی در سیدنی استرالیا خواهد بود و با تماشاچیان و گزارشگران صحبت خواهد کرد.

ورود به سخنرانی دکتر نفیسی برای همگان رایگان بود، اما دو بلیط برای تماشای فیلم خانم کریمی با اینترنت  گرفتم و با هم به هر دو برنامه هنری ایران در استرالیا، رفتیم. با تمام گرفتاری ختنه سوران ویراستاری دو کتاب خودم در مورد معماری روزگار صفوی، حیفم آمد گزارش کوتاهی از این دو رویداد هنری سینمایی را در حالی که در روزگار خیلی جوانی در اسپانیا درس "سینماتوگرافی" نیز خوانده ام، ننویسم:

 

 کتاب چهار جلدی "تاریخ اجتماعی سینمای ایران" دکتر حمید نفیسی
 و سخنرانی در دانشگاهای سیدنی استرالیا:

آقای دکتر حمید نفیسی زاده  ۱٩۴۴ میلادی  در اصفهان، از سن ۲۰ سالگی تا به امروز در امریکا زندگی می کند و در حین تحصیل و تدریس از زادگاه خود ایران نیز غافل نبوده است. دکتر نفیسی که در دانشگاه "نورت وسترن" ایالات متحده امریکا تدریس می کند، صاحب کرسی شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی در رشته ارتباطات نیز هست.

 دکتر نفیسی نخستین دانشگاهی ایرانی است که تاریخ سینمای ایران را ژرف  و بدون تعارف و قلمبه گویی در چهار جلد به زبان انگلیسی به چاپ رسانیده است. کاری که تاکنون انجام نشده بود به همت دکتر نفیسی به ثمر نشست.

 من با نام دکتر نفیسی در دانشنامه ایرانیکا که به همت پروفسور احسان یارشاطر در دانشگاه کلمبیا به زبان انگلیسی انتشار می یابد، آشنا شدم. دکتر نفیسی  چهار جلد کتاب "تاریخ اجتماعی سینمای ایران"  را  مدت کوتاهی در پیش از انقلاب آغاز کرده و پس از بیش از سه دهه  آن را چاپخش نموده است.  این  پژوهش در بر گیرنده ۱٨٩۷ میلادی برابر با ۱۳۱۵ هجری یعنی در روزگار قاجار با تکه فیلمی که با سفر ناصرالدین شاه قاجار به اروپا، در جشن گل در بلژیک گرفته شده،  تا سال ۲۰۱۰ میلادی برابر با ۱۳٨٩ هجری یعنی اوج پیشرفت فیلم پارسی در جشنواره های جهانی است. این کار ارزشمند در مقایسه با سایر تاریخ نگاری های موجود جایگاهی بلند  دارد. این دانشگاهی که صاحب کرسی شیخ حمد بن خلیفه  آل ثانی امیر پیشین قطر در رشته ارتباطات است در همه سخنرانی ها و مصاحبه های خود به زبان انگلیسی نام آبراه سرزمینی اجدادی خود را خلیج فارس می گوید و حتا در مصاحبه با تلویزیون الجزیره نیز تعارف را کنار گذاشت. این پژوهشگر تاریخ سینما از گوشه های بسیار موثر نقش سینما در مدرنیته نیز غافل نبوده و تاثیر ژرف سینما و رخدادها و پیشینه اجتماعی نقش اقلیت های مذهبی، فرهنگی و  حتا جنسیتی را در پیدایش سینما بر شمرده  است.

نگارنده که در همه سخنرانی ها و نمایش و گفت و شنود دکتر نفیسی در دانشگاه سیدنی و دانشگاه "نیو ساوت ویلز" شرکت کردم پیش از سخنرانی  او در مورد تاثیر اقلیت ها و نقش آنان در پیدایش و بالندگی سینمای ایران، با او گفتگوی خیلی کوتاهی داشتم. هر چند در نظرم بود با ایشان به گفتگو بنشینم اما پیش بینی این را نکرده بودم که تا چه روز در سیدنی خواهد بود و درست فردای آخرین سخنرانی ، دوستم پرفسور آلواز-مون" خبر داد که دکتر نفیسی به ایالات متحده پرواز کرده اند. اما در همان پرسش کوتاه و سخنرانی های ایشان توانستم پی ببرم در مورد  ادیان دیدی ژرف و صادقانه دارد. پس از آن نیز دانشجوئی عکسی از روزگار جوانی دکتر نفیسی به من داد که  ایشان در اوان جوانی  برای تحصیل به خارج سفر کرده اند و احاطه ایشان بر ادیان و گفتگوی تائیر اقلیت های مذهبی در پیدایش سینما و گذار آن تا به امروز بیشتر از پیش بر من هویدا شد .

در دانشگاه سیدنی دکتر نفیسی با اشاره به تاریخ سینما، به فیلم کارگردان بلند آوازه سینمای ایران، آقای خسرو سینائی و از  ورود لهستانی ها به ایران نیز سخن گفتند . در سخنرانی  روز بعد خود در دانشگاه "نیو ساوت ویلز" در مورد موج تازه سینماگران ایرانی و توفیق آنان در جشنواره های جهانی، به این موضوع اشاره کرد و گفت در کتاب  چهار جلدی خود نیز آن را نگاشته است. نگارنده کتاب را نخوانده ام اما دکتر نفیسی که کتاب های خود را به استرالیا نیاورده بود، اشاره کرد که از انتشارات "آمازون" می شود آن را تهیه کرد.

دکتر نفیسی جهش فیلم پارسی به سوی جهانی شدن و سر از جشنواره های با نام و نشان بین المللی در آوردن را  تیغ آفتاب هنر و نوشتن سناریوهایی به وسیله نویسندگان توانمندی چون دکتر غلامحسین ساعدی که خود روانپزشک بود بر شمرد که برای نمونه فیلم "گاو"  به کارگردانی  هنرمند بلند آوازه ایران  آقای داریوش مهرجویی و   با بردن فیلم «گاو» که در چمدان دوست فرانسوی اش از ایران خارج شد و در جشنواره ونیز نشان داده شد و  مورد استقبال اروپاییان قرار گرفت، آغاز شده است.

 واقعیت این است که نگارنده این سطور نیز فیلم گاو را از تلویزیون کشور اتریش در نوجوانی تماشا کردم و به یاد دارم در فدراسیون دانشجویان ایرانی در مونیخ در آن مورد گفته شد که این فیلم تماشاگر اروپایی را بیشتر از پیش، از درون ایران آگاه می کند .

دکتر نفیسی توضیح داد که مشعل امروز روشنایی سینمای پارسی در جهان، شالوده اش را هنرمندان ایرانی پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ آغاز کرده بودند و ایشان گفتند پس از آقای بیضائی هنرمند بلند آوازه ایران، آقایان مسعود کیمیائی، عباس کیارستمی را داشته ایم و فیلم "سایه های بلند باد" که سال های پایانی روزگار شاه ساخته شد با وقوع انقلاب  روبرو شد و  پس از کش و قوس های انقلاب بر روی صحنه رفت.

 این حرکت های آغازین که از سال ۱٩۷۱ میلادی یعنی هشت سال پیش از انقلاب ریشه دوانید ، چیزی نپایید که پس از انقلاب، شکوفه هایش  به گل نشست و باغ سینمای ایران بارورتر شد و این روند ادامه پیدا کرد و فیلم های ایرانی بیشتری به فستیوال های جهانی راه پیدا کردند.

 دکتر نفیسی گفت نباید از یاد ببریم که بسیاری از فیلم سازانی که پس از انقلاب گل کردند همان کسانی بودند که قبل از انقلاب هم کار کرده بودند. ایشان از جمله اشاره به عباس کیارستمی، داریوش مهرجویی، بهمن فرمان آرا، بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی و پرویز کیمیاوی کردند که فتیله روشنایی سینمای ایران در جهان شدند. دکتر نفیسی به پیدایش سینماگران پس از انقلاب از جمله خانم "رخشان بنی اعتماد"، "تهمینه میلانی" و "محسن مخلمباف" نیز اشاره کرد . هم سینمای موج نو پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ و هم سینمای هنری روشنفکری پس از انقلاب  تا حدودی در هر دو دوره از حمایت دولت ها نیز برخوردار بوده اند که نه تنها با تخصیص سرمایه بلکه در سرازیر شدن فیلم ها به جشنواره های خارجی نیز تاثیرگذار بوده است.

نکته جالب دیگر اشاره به حضور زنان فیلمساز بود. واقعیت این است که در جامعه مردسالار که زنان از جنبه های گوناگون زیر فشار اجتماعی و سیاسی قرار دارند بیشتر از هشتاد سال پیش، سینماگر زن و سازنده فیلم های داستانی، سر برون آورده است و در جشنواره های جهانی خوش درخشیده اند.  یکی از دلایل  آن این است که با  پاک سازی سینما رابطه سینما با لودگی و روسپیگری ای، که پیش از انقلاب در باور توده گنجانده شده بود در بحبوحه ناآرامی های انقلاب بهمن به سوزاندن سینماها انجامید . او  با اسلاید فاجعه سیمنا رکس آبادان و سینماهایی که در شهرهای ایران به آتش کشیده شدند را با بریده های روزنامه های آن روزگار نشان داد و گفت پس از انقلاب سینماگران مجبور بودند از خیلی چیزها صرف نظر کنند و زنان دارای چارقد  شدند.  اما از سویی همین رخدادها نیز که در برخی موارد سرکوبگرانه بودند اما توانست خود را از بند بی اخلاقی رها کرده و حتا آخوند هم به سینما برود . از سویی با تدریس در  دانشکده های هنر  و درس سینما  در بر روی زنان نیز باز شد.

پ

حضور نیکی کریمی هنرپیشه و کارگردان سینمای ایران

 در جشنوار بین المللی سیدنی استرالیا:

سینماگر ایرانی، خانم نیکی کریمی نیز در جشنواره  بین المللی فیلم ایرانی در سیدنی استرالیا با استقبال بی نظیر خارجیان و ایرانیان روبرو شد. استقبال تماشاچیان از فیلم های نیکی کریمی بویژه فیلم "یک شب" بسیار خوب بود. صندلی های سینما پر بود و برخی از تماشاچیان بر پله های کناری نشسته بودند. فیلم های دیگر این کارگردان در مجموعه سینماهای "دندی" در سراسر شهر سیدنی  ٦ ملیون جمعیتی که وسعتش به بزرگی سرزمین های دو کشور لبنان و اسرائیل در خاورمیانه است، از ۲۲ اوت برابر با ۳۰ مرداد تا ۱ سپتامبر برابر با ۱۰ شهریور ۲۰۱۳ میلادی ادامه خواهد داشت.

زاد روز خاننم نیکی کریمی  ۱٩ آبان ماه سال ۱۳۵۰ بوده و زاده تهران است. ایشان مضاف بر هنر پیشگی و کارگردانی مترجم خوبی نیز هست. در هنگام پرسش و پاسخ با تماشاچیان و گزارشگر استرالیائی شیوا و روان به پرسش ها به زبان انگلیسی پاسخ می داد. این بانوی جذاب ایرانی که لباسی بسیار پخته و  زیبا، چکمه زنانه  خوشرنگ زرد و با مینائی که به سبک زنان بوشهری بر سر داشت در سیدنی با نسلی از دختران و پسرانی روبرو شد که برخی دورگه از پدر یا مادری ایرانی و برخی از پدر و مادر ایرانی در استرالیا به دنیا آمده اند و در تلاش بودند تا با این هنرمند پر آوازه دیار پدران خود عکس یادگاری بگیرند. ذوق جوانان و متانت خانم کریمی بسیار شکوهمند و دیدنی بود. ادب، تبسم و پاسخ های صادقانه  او چیزی کمتر از آوازه هنری اش نداشت و گذاشتن شعرهای حافظ و شاملو بر زبان قهرمانان قصه اش در فیلم "یک شب" گواهی بر این مدعاست که نیکی کریمی از ادبیات ایران نیز در چفت و بست های کار هنر سینمایی خود غافل نبوده و با آن به خوبی آشناست.

ادبیات و آشنایی خوب نیکی کریمی با بازیگری در فیلم و تئاتر و چیره دستی او در کارگردانی فیلم، ریشه در جرقه روزگار کودکی دبستان دارد. در چهره نیکی کریمی نوعی معصومیت کودکانه ریشه دارد و تا به امروز و پس از چهار دهه و اندی با او همراه است. آوازه این هنرمند ایرانی در روزگار کنونی از مرز گذشته و در جشنواره های جهانی با شرکت او ارزش و اعتبار جشنواره را بالا می برند. نیکی در همه جا با مهارت و شعور بی همتا سفیر فرهنگ ایران بوده است.

برخی از رسانه های گروهی در ایران بر عظمت کارهای سفرای فرهنگی ایران از جمله نیکی کریمی، رخشان بنی اعتمماد ، لیلا حاتمی و تهمینه میلانی به دلیل جنسیت آنان، چشم می بندند و به توان مندی ها، هنر و بالندگی آن در جهان به این قهرمانان کمتر بها داده اند و همچون گراز فقط یک سو می نگرند. آن ها تاثیر ژرف کارهای این هنرمندان اسطوره را در جهان نادیده می گیرند و با استقبال شعر شاعر: چون یکی مو کج شد از ابروی او / شکل ماه نو نمود آن موی او...

در یک جشنواره اهدای جوایز در داخل کشور، هنگامی که نیکی کریمی  آقای عزت الله انتظامی هنرمند سن و سال داری که به جای پدرش می باشد را بسیار مودبانه دستی بر شانه اش گذاشته آن چنان تنور رسانه ای را داغ می کنند و فریاد می زنند جامعه دارد غربی می شود و این ها غافل از دکمه های پیراهن غربی خود هستند. این ها غافل از آن هستند که احترام به مردان و اساتید با سن و سال جزیی از فرهنگ دیرپای ایرانی است که ریشه اش به درازای پیدایش انسان بر روی زمین است. آن هایی که با ساز و کرنا به جان ریشه های ادب و فرهنگ دیرپای ایران می افتند غافل از این حقیقت هستند که جهان ایران را از پشت چشم هنرمندان  آن می بیند.

آن چه این کارگردان جوان بدون قلمبه گوئی در فیلم "یک شب" نشان می دهد ذره ای از مسایلی است که غل و زنجیر تعصب و تنگ نظری بر گردن تاریخ روزگار ما انداخته است. او  پرده را با کار هنری کنار می زند تا با نیشتر هنر دمل چرکین اجتماع را جراحی کند. فیلم "یک شب" در سیاهی و در سایه روشن آغاز شده و تیغ داستان جا به جا پرده شب را می درد و حکایت هایی از سیاهی ها می گوید. تاریکی در این فیلم مثل شبی دراز جریان دارد و نیکی قصه اش را بدون فانوس و شمع از بام تاریک در سکوت شهر خفته بازگو می کند. او از ترس ریاکاران دکان باز کرده،  فتیله شرعی و تعصب را پائین کشیده و با چشم های اشکبار قهرمانان قصه، مویه می کند تا مبادا مورد غضب داروغه های شب پرست قرار بگیرد. در این فیلم تازه به دوران رسیده ها با دروغ های شاخدار در زیر سایه های کاج و چنار خیابان ها، با  ریا و تزویر دام شکار زنان و دختران را با ماشین های خود می گسترانند و رابطه مشروع در بانگ و هیاهو به نا مشروعی کشیده شده است. از سویی کارگردان قبای ژنده جنایت کودک آزاری در جامعه مدعی معنویت را با سوسوی چراغ هنر بر  دیوار شب تیره آویخته است.

یکی از نکات برجسته سینمای ایران روش داستان گویی آن است که خود را شایسته جشنواره های جهانی کرده است. نویسندگان در گوشه و کنار جهان با دگرگونی روال داستان نویسی و رمان طرح های نو درانداختند و زبان داستانی به کلی دگرگون شد. زبان سینما و پرداختن به حوادث اجتماعی و داستانی نیز با دگرگون شدن روال رمان و داستان، تغییر جهت داد و کارگردانان ایرانی با دریافت این حقیقت این راه را ادامه دادند و به خوبی از پس آن برآمده اند. به عبارتی آن ها بیننده را در داستان با خود همراه می کنند. در فیلم "یک شب" چند چیز دست به دست هم بیننده را بر صندلی خود،  میخکوب جریان نمایش فیلم می کند و حتا پلک تکان نمی دهد  تا رد پای داستان را گم نکند. داستان در فیلم "یک شب" مثل روزگاران بی برق گذشته فقط با سوسوی نوری ضعیف در تاریکی ادامه دارد و صدای راویان شنیده می شود. کارگردان دلواپس این نیست که بیننده داستان را دنبال نمی کند چون از آغاز با نماهای دور و نزدیک در سیاهی و سایه روشن چشم و ذهن بیننده را تحریک و محکوم به تماشای شب تیره دامنگیر فرهنگ خود کرده است.

هر چند در پاسخ پرسش یکی از تماشاگران، خانم کریمی اشاره کردند که تبدیل فیلم ۳۵ میلیمتری سینمائی به "دی وی دی" و بلعکس  باعث افت کیفیت تصویری در نمایش فیلم شده، اما ژرفنای داستانی فیلم و شات های پر معنا بر همه چیز می چربید. نورپردازی فیلم هائی به گونه "یک شب" چندان کار آسانی نیست بویژه در ایران که سینماگران برای فراهم کردن ابزار کار بویژه در شرایط تحریم احتمالا در مضیقه هستند.  این فیلم در تاریکی شب آغاز و داستان در شات آخر با مکث بسیار هنرمندانه شام محنت را به سرمی آورد و از خود می پرسد : خب که چی، تا کی؟!.

نیکی کریمی در این فیلم بغض شکسته فرو خفته ملیون ها زن ایرانی را بیرون ریخت. از هنرمندی که جامعه نگر و پویاست و روال تفکرش با اندیشه و فلسفه و شعر و تاریخ کهنسال سرزمین خود پیوند خورده است، زبان هنری اش تبدیل به زبان ملیون ها زن می شود و تاریکی در فیلم "یک شب" به استقبال شعر شاملو آینه ای برابر آینه است.

 

نظرات 3 + ارسال نظر

بازتاب در سایت ایرانیان دبی. ستاره های اوز. شاعر و نویسنده ایرانی فرهاد ابراهیم پور

نسیم 20 شهریور 1392 ساعت 12:11 ب.ظ http://http://www.nasimjonoub.com/fa/posts/60240

بازتاب چهار جلد کتاب تاریخ سینمای ایران در نسیم جنوب بوشهر

http://www.nasimjonoub.com/fa/posts/60240

میراث ایران 29 شهریور 1392 ساعت 03:19 ب.ظ http://persian-heritage.com/?p=36571

بازتاب گزارش دو رویداد هنری سینمای ایران در استرالیا در مجله معتبر "میراث ایران " مجله دو زبانه انگلیسی-فارسی در ایالات متحده امریکا به سردبیری دکتر احکامی

http://persian-heritage.com/?p=36571

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد