اصفهان را بیشتر بشناسیم: 6) حمام رهنان

دیداری از حمام تاریخی رهنان

گرمابه تاریخی رهنان در شهر کوچکی به همین نام در شمال غرب اصفهان قرار گرفته که چند سال پیش به اصفهان پیوست و اکنون بخشی از منطقه 11 شهرداری اصفهان است. گرمابه تاریخی رهنان از آثار دوره زندیه است که در میانه چهار محله قدیمی رهنان ( زاگان، چهارشاه، طاحونه، ماشاده) و در کنار بازارچه و مسجد ذوقبلتین قرار دارد؛ به‌طوری که در گذشته امکان دسترسی اهالی هر چهار محله به این مکان‌های همگانی به خوبی فراهم بوده است. گرمابه رهنان، با 1467 متر مربع مساحت شامل دو حمام بزرگ و کوچک برای استفاده جداگانه اما همزمان زنان و مردان است، از این روی به «حمام دو قلو» معروف است. راه ورود به حمام یک هشتی کوچک و راهرویی پر پیچ و خم است که مانع خروج سریع هوای گرم داخل حمام به بیرون و ورود هوای سرد بیرون به داخل می‌شود. پس از آن راهرو، یک درگاه کوتاه به بینه‌ای بسیار بزرگ باز می‌شود. بینه زیبای حمام رهنان مربعی به ابعاد 20 در20 متر با تاقی گنبدی و ۱۶ ستون است که روی سکو و در کنار حوض میانی قرار دارند و شاید به نشانه کثرت یا تکرار تصویر آن‌ ستون‌ها در آب حوض‌های سکوی میانی، مردمان این جا را «حمام چهلستون» نیز نامیده‌اند.

                        

                            بازارچه رهنان در نزدیکی حمام و مسجد تاریخی رهنان

           

                                                   تاق زیبای بازارچه رهنان

                       

                                                ورودی اصلی حمام رهنان

          

                        

                        

                        

                                بینه بزرگ با ستون‌ها و نور پردازی طبیعی و زیبایش

            

                                      تزئینات آهک‌بری بینه بزرگ پس از مرمت

           

                                         تزئینات آهک‌بری بینه بزرگ پیش از مرمت

            

                            نمونه ای از کاشی‌کاری دیوارهای بینه بزرگ حمام رهنان

 برخلاف سایر بینه‌های حمام‌های تاریخی که سکوها در اطراف بینه  قرار دارند، در حمام تاریخی رهنان سکوی تعویض لباس در میانه بینه بزرگ قرار دارد و راهروها در اطراف هستند. در سکوی وسط بینه همچنین حوض مربع شکل بزرگی وجود دارد که از میانه به چهار شاخه در چهار جهت تقسیم شده است که به نظر می رسد برای دسترسی جداگانه و اختصاصی اهالی محلات چهارگانه رهنان به این شکل طراحی شده است.

تزئینات آهک‌بری منقوش به طرح‌های اسلیمی و هندسی به رنگ‌های سفید، سیاه و سرخ بر دیوارهای بینه حمام بزرگ، همراه با تابش ملایم نور خورشید از نورگیرهای تاق، چشم اندازی آرام‌بخش و دل‌انگیز را پیش روی مردمانی که برای تن‌شویی و آرامش روان به گرمابه می آمدند، می‌گشوده است.

حمام تاریخی رهنان از هنگامی که از هیاهوی مردمان خالی شده، رفته رفته خشک شده و به اصطلاح معماران سنتی «سوخته» است؛ برای همین دچار تخریب‌های گستره‌ای شده که اگر به داد آن نمی‌رسیدند امروز چیزی از آن باقی نمانده بود. عملیات مرمت و استحکام بخشی این حمام در چند دوره از سال 1356 آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. پس از مرمت، حمام رهنان قرار است با کاربری «مجموعه فرهنگی» مورد استفاده قرار گیرد.  

           

          

        

                         

                                      مرمت حمام کوچک در دست انجام است

                          

                                 ورودی مسجد تاریخی رهنان در کنار حمام رهنان

           

               کاشی‌هایی که در اوج بد سلیقگی در ورودی مسجد تاریخی نصب کرده اند

           

                                  استفاده غیر اصولی از مسجد تاریخی رهنان

                        

                        

                        گلدسته مسجد تاریخی که شباهت زیادی به برج ناقوس دارد

برای مطالعه بیش‌تر:

-          حمام رهنان، لیلا ذاکر عاملی و عیسی اسفنجاری، ماهنامه کتاب ماه هنر، خرداد و تیرماه 1382 خورشیدی.