ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

ایران نامه

ایران نامه، پایگاه آگاهی رسانی میراث فرهنگی و طبیعی ایران و جستار های ایران پژوهی

اصفهان را بیشتر بشناسیم: ۱) منارساربان

 

منار ساربان یا برج پیزا ؟

بسیاری از آثار تاریخی کشورهای دیگر در بین ایرانیان شناخته شده‌تر از آثار تاریخی ایران است. این سخنی گزاف نیست. برای نمونه بسیاری از ما نام برج کج پیزا را شنیده ایم و علاقه‌مندیم که اگر روزگاری سفری به ایتالیا داشتیم حتما از این اثر تاریخی دیدن کنیم. اما متاسفانه کمتر گردش‌گر ایرانی یا خارجی است که به شهر تاریخی اصفهان سفر کند و برای دیدن «منار ساربان» کوچه‌پس‌کوچه های بافت تاریخی اصفهان را جستجو کند؛ و حتا این اثر منحصر به فرد تاریخی در میان بسیاری از شهروندان اصفهانی نیز به درستی شناخته شده نیست.برج پیزا در شهری به همین نام یکی از جاذبه های گردشگری ایتالیاست که روزانه هزاران نفر از سراسر دنیا به دیدن آن می روند. ارتفاع برج کج پیزا  55.86 متر از سطح زمین در پایین ترین قسمت و 56.70 متر در بالاترین سمت است. در حال حاضر زاویه انحراف برج پیزا در حدود 3.99 درجه از خط عمود است. کار ساخت این برج در سال 1173 میلادی آغاز و در سال 1372 میلادی به پایان رسید و به نظر می رسد که علت اصلی کج شدن برج پی ریزی روی بستری ماسه ای باشد. اما منار ساربان با 54 متر ارتفاع یعنی در حدود یک متر کمتر از برج پیزا اما با قدمتی بیشتر ( اواخر قرن پنجم هجری قمری)، یادگاری برجای مانده از دوران سلجوقیان ( ۴۲۹ هجری قمری تا ۵۷۷ هجری قمری ) است.

                           

                           

                

                                   منار ساربان اصفهان / عکس ها از شاهین سپنتا 

 منارها یکی از سازه های اصلی معماری ایرانی هستند که در دوره های مختلف تاریخی از آن‌ها  به‌عنوان برج آتش یا برج نشانه یا رهنما برای راهنمایی کاروان‌ها در مسیر جاده‌ها و نشان دادن  مکان های اصلی بافت شهری و یا به عنوان محل خبر رسانی یا اذان‌گویی استفاده می شده  است. واژه ساربان نیز در زبان فارسی به معنای شتربان یا نگهبان شتر است و از آنجا  که منار ساربان به عنوان یک سازه منفرد، بلند و شاخص از بیشتر نواحی و جوانب بیرون و درون  شهر به خوبی قابل مشاهده بوده است به نظر می رسد که کاربری اصلی آن راهنمایی و  جهت‌یابی کاروان ها برای دسترسی به مرکز شهر بوده است. 

 منار ساربان در شمال محله جوباره (بافت قدیمی یهودی‌نشین اصفهان ) زیباترین و بلندترین  منارتاریخی اصفهان و دارای تزئینات آجر و کاشی است.

قطر تحتانی منار ساربان 4.2 متر است و طراحی متنوع، بدنه بیرونی آن را به هفت بخش متفاوت تقسیم بندی می کند. بخش اول آن آجرچینی ساده ‌است. بخش‌های دوم و سوم آن دارای تزیینات عالی آجرکاری است. بخش چهارم آن تاج اول ( گلوگاه ) مناره ‌است که مقرنس های آجری همراه با کاشی های فیروزه ای بسیار زیبا دارد. بخش پنجم آن نیز تزیینات آجری است. بخش ششم آن تاج دوم منار ‌است و بخش هفتم آنهم تارک منار یا تاج اصلی است. در قاعده دو تاج این مناره دو کتیبه بسیار زیبا از بهترین رنگ فیروزه‌‏ای کاشی دیده و خوانده می‌‏شود.

مهندس محمود رضا شایسته در « اصفهان بهشتی کوچک اما زمینی» درباره میزان انحراف منار ساربان معتقد است : « این مناره در حدود هشت درجه به سمت جنوب شرقی از امتداد قائم منحرف شده است که ناشی از نشست نامتقارن در پایه های آن می باشد و می تواند به واسطه اختلالات موجود در شالوده آن یا به دلیل تغییرات متوالی در سطح تراز ایستایی در سفره آب زیرزمینی و یا استفاده از چاهک های آب منازل اطراف باشد ».

به این ترتیب به نظر می رسد که هنوز جایگاه تاریخی و ارزش های معماری این سازه به درستی معرفی نشده و اگر این بنا در هرکجای دیگر جهان بود شاید به اندازه برج پیزا شناخته شده بود. البته در اینجا هدف از مقایسه دو اثر تاریخی متفاوت برج پیزا و منار ساربان که هر یک در بستر فرهنگی، تاریخی و جغرافیای خاص ساخته شده اند برای نشان دادن برتری یکی نسبت به دیگری نیست، بلکه هدف نشان دادن شباهت های دو بنای تاریخی است که یکی شناخته شده تر و دیگری شایسته توجه و معرفی بیشتر برای گردشگران است. همچنین امیدواریم که همانند برج پیزا، میزان انحراف منار ساربان به طور مرتب مورد پایش قرار گیرد تا از خطر احتمالی ریزش آن در آینده جلوگیری شود. 

شما کدام یک از این دو اثر تاریخی را دیده اید یا در آینده به دیدارش خواهید رفت. برج پیزا یا منار ساربان؟  

 

در همین مورد دوست بسیار عزیز و هنرمندم جناب آقای "فریبز علاقه بند" با مهر بسیار، نشانی عکس 360 درجه ای از منار ساربان را که استادانه تهیه کرده برایم فرستاده است که خوانندگان ایران نامه را به تماشای آن در نشانی زیر فرا می خوانم: 

 http://www.360cities.net/image/sareban-minarate-isfahan-iran

نظرات 5 + ارسال نظر
محمود دهقانی 16 بهمن 1388 ساعت 02:06 ب.ظ http://www.dehgani.persianblog.ir

با سپاس از اینکه با ایمیل بنده را از این گزارش خوب آگاه کردید. از اینکه از این میل یا مناره ساربان برای عبور و راهنمائی کاروان به شهر استفاده می شده است احتمالا حرفی است بسیار منطقی. باید در خاطر داشت که مناره یا میل که ارتش هخامنشی از آن برای دید بانی استفاده می کرد اعراب غالب بر سرزمین ایران را وسوسه کرد تا از آن برای اذان و گردآوری جمعیت بیشتر به مسجد استفاده کنند. اگر به تاریخ اولین مسجد یعنی همانی که بلال حبشی موذنش بود مراجعه شود می بینیم آن مسجد خانه پیغمبر بود و اصلا مناره نداشته است. بعدها که اعراب از این برج های دیده بانی توانستند استفاده بهینه ببرند احتمالا میل یا مناره جزئی از ساختمان مساجد شد. در جاده ابریشم نیز برای عبور کاروان از اینگونه میل ها استفاده می شده است.

acls 16 بهمن 1388 ساعت 09:41 ب.ظ http://www.acls.blogfa.com/post-37.aspx


درود
پایگاه پژوهشهای فرهنگ و زبانهای آریایی بروز شد

فصول گمشده ی فرهنگ ایرانی

نو شتاری از مرحوم دکتر< محمد امین ریاحی> در معرفی پژوهش مرحوم دکتر <محمد محمدی ملایری >

http://www.acls.blogfa.com/post-37.aspx

نادره 17 بهمن 1388 ساعت 02:37 ب.ظ

با سلام. من در اصفهان به دنیا آمدم و اگرچه الان در اصفهان ساکن نیستم اما چون خانواده ام در اصفهان هستند سالی چند بار به زادگاهم می آیم اما راستش تاحالا نمی دانستم اصلا جایی به نام منارساربان در شهرمان داریم. خیلی ممنونم که من را بیشتر با شهرم آشنا کردید. من حتما در اولین فرصت به آنجا خواهم رفت ولی آدرسش را بلد نیستم که لطفا شما آدرسش را هم بگویید ممنون می شوم.

درود بر شما
خوشحالم که این اطلاعات برایتان مفید بوده. در آینده بازهم مطالبی درباره اصفهانی که نمی شناسیم یا کمتر می شناسیم برایتان خواهم نوشت.
آدرس منارساربان این است:
اصفهان - میدان احمد آباد - خیابان ولیعصر- خیابان صغیر اصفهانی- خیابان کمال- محله جوباره

جبار صالحی 24 بهمن 1388 ساعت 05:06 ق.ظ

استاد گرامی سلام گرم مرا از خطه جنوب پذیرا باشید.
عکس های خوبی از منار گرفتید و من را به هوس انداختید که در تعطیلات نوروزی حتما سفری به اصفهان داشته باشم.
عکس آقای علاقه بند هم خیلی عالیه واقعا دست مریزاد.

مجتبی فاضل مقدم 25 دی 1392 ساعت 04:59 ب.ظ

سلام به شما
مطلب بسیار مفیدی بود. حالا من با خواندن این مطلب افتخار میکنم که کنار این منار زندگی می کنم
اخه خونه ی ما دقیقآ زیر منار ساربان است
ممنون

خوشحالم دوست من ...

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد